නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
වෘක්‌ෂලතාදියෙන් ගහන වූ වන අඩවියට ආහාර සොයා ගෙනකෑමට හරක්‌ රංචුවක්‌ දැක්‌කූ ඉකුත් දින එක්තරා ගම්වැසි පුරුෂයෙක්‌ උන් සොයා පසුදින වන මුව දොරින් අභ්‍යන්තරයට ඇතුළුවූයේය. හරක්‌ රෑන සොයමින් ගණ වනය පීරමින් ඇවිදිනා වූ පුරුෂ තෙම මධ්‍යහ්න කාලය ගෙවී යන විට ක්‌ෂුධාගින්නෙන්ද දිය පිපාසාවෙන්ද පීඩිත ව දෙකොපුල නළල් තලය තෙමාගෙන ඩා බිඳු වැගිරෙන්නට වන. හරක්‌ කැළ සොයාගත නුහුණු පුරුෂයා තම ගෘහය බලා යන්නට ආපසු හැරුණේය. ඒ එන ගමනේදී සෙනසුනක්‌ හා වෙහෙරක්‌ දුටහ. මඳක්‌ ඉසිඹුලන්නට සිතා සෙනසුනෙහි පරක්‌කු වූයේය. එකල්හි එහි වැඩ වසන තරුණ භික්‌ෂුව ඔහු ගති ස්‌වභාව දැක, ''පුරුෂය, ඔබ බලවත් සේ බඩ සාදුකින් පෙළෙන සෙයක්‌ මට පෙනෙන්නේය. අපගේ දාන ශාලාවෙහි ඉතිරිව ගිය දන්බත් හා වෑංජන ඇත්තේය. කුස පුරා ඔබට ආහාර ගත හැකිය. වාඩිවෙන්න' යි ගොම මැටි ගෑ පිල්කඩක්‌ පෙන්වා අතින් සංකොට ආහාර පිඟානක්‌ බෙදාගෙනවිත් පිළිගැන්වීය. ඉතා ප්‍රීතියෙන් ඉන් සප්පායම් වුනු පුරුෂ තෙම ''අනේ භික්‌ෂුවගේ ජීවිතය මොන තරම් සැහැල්ලුද? පෙරවූ සිවුර ඉතා සරලය. භික්‌ෂුව වෙසෙන පරිසරය සෞම්‍යය වහනය කරයි. මෙම භික්‌ෂුව විවේකීව වෙහෙර හිඳිමින් දිනපතා මිහිරි බොජුන් වළඳන ස්‌වභාවයකි. අපමණ වෙහෙස දරා කර්මාන්ත කරන අපට මෙබඳු ආහාර වේලක්‌ කිසිදා නොලැබෙන්නේ'ය ඔහු නිවස බලා ගමන් කළේ මෙබඳුවූ සිතිවිලි ඇතිවය.
එකී පුරුෂයාගේ සිත මෙම සිද්ධියත් සමග ආකූල ව්‍යාකූල වී ගියේය. තමා ගතකරන ගෘහස්‌ත ජීවිතය අතිශය දුෂ්කර ය. එසේ ද සෙනසුන වසන භික්‌ෂුවගේ ජීවිතය? තමා අපමණ වෙහෙස දරා කෘෂි කර්මාන්ත කළත් දානය බඳු ආහාර වේලක්‌ සපයා ගන්නට කෙදිනකවත් දුෂ්කරය. කුඹුරේ සීසාන තමාට හිරුගේ චණ්‌ඩ රශ්මිය කොතරම් විපත් කරයිද? භික්‌ෂුවට එබන්දක්‌ නොවන්නේය. දින ගණනාවක්‌ මෙපරිද්දෙන් ගෘහස්‌ථ ජීවිතය පිළිබඳ සිතා ''තවත් නම් මෙහි රඳන්නට නොපිළිවන. කිසිම ඇල්මක්‌ නැත.මම පැවිදි වෙමි'. භාර්යාවට ඇසෙන ලෙසින් කිවුය. මෙබස ශ්‍රවණය කළ පුරුෂයාගේ කාලත්‍රයා (භාර්යාව) මියෙන් නොබැස නෑසුන කන්වැ හුන්නාය. 'ස්‌වාමීනි, මගෙන් ඔබට කිසියම් වරදක්‌ විණිද?'' ඇය කිසිවක්‌ නොදෙඩුවාය. ''මම වෙහෙරට ගොස්‌ කරුණාවන්ත භික්‌ෂුව වෙත පැවිදිවන්නෙමි' පුරුෂයා කීවේය. ''ඔබ නැතුව මා කෙසේ නම් දිවි ගෙවන්නේද?' යන එකුදු බසක්‌ නොකී ඕ තොමෝ පුරුෂයා ගෙයින් පිටත්ව යන අයුරු බලා සිටියාය.
එතැන් සිට චිත්ත භික්‌ෂුව නමින් පැවිදිව ඒ පුරුෂ තෙම පැවිදි කිස පසෙකලා දිවි ගෙවමින් වෙහෙරට ලැබෙන මිහිරි රස බොජුන් වළඳමින් ස්‌ථුල සුමට ශරීර ඇතුව වැඩෙන්නට විය. දැන් දැන් සිත කය සුඛ විහරණයට ඇදී යන බැවින් කල් යත්ම ගිහි ගෙය ගැන කල්පනා කරන්නට වූයේ බිරිඳ ස්‌වාමියකු නැතුව එබඳු අන් පුරුෂයකුගේ ඇසුර පතනවා විය හැකිය. ගිහි ගෙයට ඇල්ම බලවත්ව නැඟී සිටි බැවින් ඉන් මිදීමට අපොසොහත්ව සිත දුර්වලව සිවුරු හැර දමා බිරිඳ සොයා ආගමනය කළේය.
පංච කාමභෝගීව බිරිඳ සමග දවසරිද්දි බෙහෝ දිනක්‌ එලෙස දිවි ගෙවන්නට අපොහොසත්ව දුෂ්කරතා රාශියකට මැදි වූයේය. ඒ කවරේද යත් යළිත් කුඹුරට බැස හිරු අස්‌ථානගත වන තුරා කෘෂිකාර්මික කටයුතුවල නිමග්න වන්නට සිදු විය. කුදු මහත් අත්පා මෙහෙවර කටයුතු කර ඉවරයක්‌ නැති වි. පෙර තිබූ සිරුර අවපැහැගැන්ව කෘශ වන්නට විය. ගෘහස්‌ථ ගත දහසකුත් එකක්‌ ශාරීරික මානසික පීඩාවලින් මිදීමක්‌ නැති විය. අවසාන පැවිදි දිවිය මීට වඩා සැනසිලිදායක යෑයි සිත වද දෙන්නට වූයෙන් මින් ගැලවී යැම සඳහා බිරිඳටත් නොදන්වා ඒ පුරුෂයා විහාරයට වන්නේය.
විහාරවාසී භික්‌ෂුව ඔහුගේ දුර්වල චිත්ත ස්‌වභාවය හැඳිනගෙන නැවත වරක්‌ ප්‍රවෘජ්‍යා භූමියට පිවිසෙන්නට දොරටු හැර දුනි. චිත්ත සන්තුෂ්ටිය ඇතිව යළිත් සිවුරු පොරවාගෙන චිත්ත භික්‌ෂුව ධර්මයට ඇල්ම නැතත් නිදහසටත් දානයටත් ඇල්ම දක්‌වා කල් ගෙවන්නේ පුහුල් ගෙඩියක්‌ සේ පුෂ්ටිමත්ව මනස නැතත් සිරුර වැඩෙන්නට විය. එහෙත් දින ගණනාවක්‌ ගතවනවිට ධර්මයට බැසගන්න අසමර්ථ එම භික්‌ෂුව විහාර භූමියෙන් එපිට ලෝකයේ සෞන්දර්ය පිළිබඳ පුන පුනා හඟින්නට වූයේය. ගිහි කල භාර්යාවගේ අංගපුලාවන් මනසින් දකිත් දකිත්ම පංචකාමයේ චණ්‌ඩ වා සුළියට හසුව ඊට ගොදුරක්‌ බවට පත්විය.
තම කලත්‍රයා නැවත වාරයක්‌ තමා කරා පැමිණ මුත් බිරිඳ ස්‌නේහ සිතින් හිsතෛෂී භාවයක්‌ නොපෑවාය. පූර්ව වතාවල පරිද්දෙන් ගෘහස්‌ථ විහරණය ප්‍රතික්‌ෂේප කොට මුන් විහාරයට යාමට හිත්දෙන්නට පිළිවන. එබැවින් මේ තැනැත්තා 'ආලෙස සිටියදෙන්' යනාදී සිතිවිලි ඇතිව හඬ නොනඟා ඉවසා සිටියාය. මෙලෙස මෙම පුරුෂ තෙම සය මුරයක්‌ම ප්‍රවෘජ්‍යාව ලැබ සිවුර පසෙකලා කුටුම්භය වෙත යළි යළිදු ඇල්ම උපදවා ඒ වෙත රාග නිශ්ශ්‍රීතව බැඳුණේය.
මෙපරිද්දෙන් ගිහිගෙයි රඳද්දි බිරිඳ කුස තුළ දරු ගැබක්‌ අටගත්තේය. ඒ ලකුණෙන් පුරුෂයා ගෘහය වෙත උගුලක පැටළුණ සතෙකු මෙන් මිදෙන්නට නොහැකිව වඩාත් බිරිsඳ රැක බලා ගනිමින් මෙහෙ කිස සපුරා දෙමින් කාම රාග කෙලෙස්‌ බාහුල්‍යත්වයට පැමිණ 'නුඹ රක්‌නට සිටින්නේ මා පමණකැ'යි කියා අයට පිහිට කොට සිටියේය. 'මම් ඇයට පිළිසරණ වීම සඳහා සිටිමි. අපි අපට පිහිට කොට සිටිමු. හැර නොයම්හ' දෙදෙනා කතිකාකොට විහාරය ගැන ඇල්ම හැරදා ක්‍රියා කළේය.
මෙසේ කල් ගෙවනාතර එක්තරා දිනෙක පුරුෂයා කෘෂිකර්ම කටයුතු නිමවා සන්ධ්‍යා කාලය ලොවට පිවිසෙත්ම උදලු ආදිය ගෙන ගෘහය වෙත පැමිණෙන්නේ වෙනදා පියවර තබන හඬින් තම සමණන් බව දැන අංගනයේ රැඳෙන භාර්යා තොමෝ නොදැක ''මේ කුමක්‌ද? ඇය පෙනෙන්නට නැත' බියගෙන ගෙට ඇතුළුවත්ම මඳ අඳුර මැදින් කාමරයේ ඇඳ මත දිගාවී සිටි බිරිඳගේ ඉරියව් ස්‌වභාවය දෙස බලා සිsටියේ වික්‌ෂිප්ත භාවයෙනි. බිරිඳ ඇඳි වස්‌ත්‍ර විසිරී ගොසිනි ඉහළට නෙරා පිම්බුණු උදරයකි. දෙපා දෙපසට විහිදුවා ගෙන සිරුර නිසොල්මන්ය. අතපය මුහුණ කට තොල් ඉදිමී උද්ධුමාතක මළ මිනියක්‌ (දින තුනක්‌ ගතවූ මළ මිනියක්‌) සේය. සිහින් කෙඳිරිල්ලක්‌ තුළින් දෙනෙත් මඳක්‌ ඇර බැලුවාය. එකල්හි ඔහුට වැටහුණේ මේ කුණපය තමා මෙතෙක්‌ කල් ආශ්‍රයට ගෙන සිටියේය. තමාගේ ජීවිතය මහා පිළිකුල් සහගත ජරාවට ගොදුරුවන පංචස්‌කන්ධයකි. වහ වහා එහි නස්‌සාරභාවය වැටහෙන්නට විය. සත්‍ය දකින්නට ඇති ප්‍රඥ චක්‌ෂුසය වැසී ගොස්‌ ළා අඳුරේ ගමන්කොට ඇත. මහා මුළාවකට වැටී ඇත. පැවිදි දිවිය මේ සියල්ල ඉවත් කර මඟ පෙන්වා දෙයි. නිදහස ඇත්තේ ඒ සෙනසුනෙහිය. සිත මුරගා කියන්නට විය.
ඉනික්‌බිති පංච කාමය වනාහි මහා පිළිකුල් සහගත බවද හාත්පසින් ඇවිලගත් අග්නියක්‌ (ගින්නක්‌) සේ දවන බවද හඳුනාගන්නට අසමර්ථව සිටියේ ඇයිදැයි සිතා එහි ආදීනව ගැඹුරු ලෙසින් සිතන්නට වන. මහා කාරුණිකයාණන් වහන්සේ දේශනා කළ වදාළ අනිත්‍ය, දුඃඛ, අනාත්ම ත්‍රිලක්‌ෂණ ඔහුගේ සිතට පිවිසෙන්නට වන්නේය. මෙය සියලු හේතුවන්ටම පොදු ධර්මතාවකි. පුරුෂයා ගෘහයට තැබූ පියවර ආපසු ගනිත්ම පංච උපාදානයේ බැඳී සිsටි රැහැන් ඔහුගේ සිතින් එකින් එක ලිහිල්ව ගියේය. සත්‍යයේ ආලෝක ධාරාවෙන් ඔහුගේ චිත්ත ධාරාව ආලෝක වන්නට විය. එයින් ආශ්‍රවයන් දැවී සද්ධර්ම ඇස පහළ වන්නට විය.
එකී පුරුෂයා විහාරයට ගොස්‌ භික්‌ෂුව බැහැ දැක ''පින්වත් ස්‌වාමීනි, මා කෙරෙහි අනුකම්පාවෙන් සංසාර දුකින් අත්මිදීම සඳහා නිර්වාණාවබෝධය උදෙසා උතුම් පැවිද්ද මට ලබාදෙන සේක්‌වා' යි විහාරවාසී තෙරුන් වහන්සේa පාමුල වැඳ වැටී බැහෑපත් වූයේය. එතැන් සිට චිත්ත හත්ථ භික්‌ෂුව යෑයි නම් ඇතුව කමටහන් ලබාගෙන දැඩි ලෙස භාවනාව වෙත රැඳෙන්නට වන්නේය. ගිහි විය... 18 පිටුවෙන්... කෙලෙස්‌ මරු භික්‌ෂුවගේ ජීවිතයට ළංවන්නට නොහැකිව පළා ගියේය. භික්‌ෂුව සත්‍ය අවබෝධ කළ බව අඟවන්නේ බොරුවට යෑයි සද්ධි විහාරික භික්‌ෂුහූ සර්වඥයන් වහන්සේ කරා එළැඹ ප්‍රකාශ කළහ. චිත්තහත්ථ තෙරුන් වහන්සේ කෙලෙස්‌ ප්‍රහීන කොට උතුම් රහත් ඵලයට පත්ව සිsටින බව දුටු බුදුරජාණන් වහන්සේ,
'අනවස්‌ස්‍රක චිත්තස්‌ස අත්ථාහක ෙච්තසෝ
පුඤ්ඤ පාප පහීනස්‌ස නත්ථි රාග රාතෝභය
''රාගයෙන් නොයෙක්‌ වූ සසර ඉපදීමට හේතුවන සියලු කුසල් අකුසල් දුරු කළා වූ රහතුන් වහන්සේට කෙළෙසුන් කෙරෙහි බියක්‌ ඇති නොවේ'' යනුවෙන් අර්ථාන්විතව දෙසා වදාළ ශ්‍රී සද්ධර්මය එහි සිටි බොහෝ දෙනාට ධර්මාවබෝධය පිණිස හේතු විය.
ශාස්‌ත්‍රපති මුතුමානි රාජහෙට්‌ටි
