නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
හෝමාගම මුල්ලේගම
ශ්‍රී සීලාලංකාර මාවත
ආර්ය නිකේතන නිර්මාතෘ
අමරපුර විද්වත් සංඝ සභාවේ ලේඛකාධිකාරි
ශාස්ත්‍රපති
මාවරලේ භද්දිය හිමි
බුදුරජාණන් වහන්සේ බුද්ධත්වයට පත් වූ පසු බෝධිසත්ව අවධිය තුළ ඇතිවුණ මනෝභාවයන් පිළිබඳ විග්‍රහ කළ අවස්ථාවේ රූපයේ ආස්වාදය කුමක්ද? රූපයේ ආදීනව කෙසේද?නිස්සරණය කුමක්ද? රූප, ෙවිදනා සංඥා සංස්කාර විඤ්ඤාණය යන පංචස්කන්ධය අප සියලු දෙනාටම තිබෙනවා.
බුදු දහම තුළ දුක පමණක් විග්‍රහ කර ඇති බවට ඇතැමුන් ප්‍රකාශ කරනු ලැබුවද, බුදුරජාණන් වහන්සේ පළමුවෙන්ම සැප පිළිබඳවද විමර්ශනය කරමින් විග්‍රහ කර දේශනා කර තිබෙනවා රූපය ආස්වාදයක් බව දැනගත් පසු රූපයේ ආදීනවයන් කෙසේද? නිස්සරණය කෙසේද? යනුවෙන් විමර්ශනය කරමින් ලබාගත් නිවැරැදි අවබෝධය සියලු සත්වයාගේ හිත සුව පිණිස දේශනා කොට වදාරා ඇත. වේදනාවෙන් ලැබෙන ආස්වාදය කුමක්ද?ආදීනවය කුමක්ද?නිස්සරණය කුමක්ද? ෙමි ආදී වශයෙන් සංඥා , සංස්කාර, විඤ්ඤාණ ආදී වශයෙන් විමර්ශනය කරමින් බෝධිසත්ව අවධිය තුළම මෙම තත්වය විග්‍රහ කරගැනීම සඳහා කල්පනා කර තිබෙනවා.රූපය නිසා යමිකිසි සුවයක් සොම්නසක් උපදීද,එය රූපයාගේ ආස්වාදයයි.රූපයේ ආස්වාදයක් නැති බවට කිසිවෙකුටත් ප්‍රකාශ කළ නොහැකියි. අප කැමැති රූපයක් දකින විට අප එය විඳිමින් යමිකිසි සුවයක් ලබනවා.රහත් නොවුන ඕනෑම පෘතග්ජන පුද්ගලයෙකු එය ආස්වාදය කරනවා.එය ස්වභාවික තත්වයක්. රූපය තුළින් ලැබුණ වින්ඳනය සුවයක් ලෙස සැලකිය හැකියි.අපගේ ගෙවල් දොරවල් පවා ලස්සනට පිළිවෙලට තබාගැනීම සඳහා අප වෙහෙසෙන්නේ එම වින්දනය නිසයි. කාමරය අලංකාරවත්ව තබාගෙන පොත් මේසය පිළිවෙලට තබානොගත හොත් ආස්වාදයක් ඇතිව පාඩමි කළ නොහැකියි. තමා වාඩි වී සිටින ස්ථානය තුළ තමන්ගේ සිතට සුවයක් සොම්නසක් තිබිය යුතුයි.ආස්වාදය ලැබීම සඳහා පණ ඇති රූප සහ පණ නැති රූප වශයෙන් බේදයක් නැහැ.
සම්මුතිය තුළ රූපයේ ආස්වාදයක් තිබුණද, පරමාර්ථමය වශයෙන් රූපයෙහි ආස්වාදයක් නැහැ.බෝධිසත්ව අවධිය තුළ රූපයේ ආස්වාදය පිළිබඳව විග්‍රහයක යෙදුනද,ලොවිතුරා බුදුබව ලබාගත් විට රූපයෙහි ආස්වාදයක් නැති බව දේශනා කරනු ලබයි. රූපය නිසා සතුට සොමිනස උපදින බවට බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කළා. අපට ආස්වාදයක් නොදැනෙන යම් දෙයක් වෙනත් පුද්ගලයකුට ආස්වාදයක් දැනිය හැකියි.පෘතග්ජන ඕනෑම පුද්ගලයකුට තමන් කැමැති රූපයක් දකින විට ආස්වාදයක් දැනෙනවා නම්,ආස්වාදය පැමිණෙන්නේ රූපයත් සමඟ නොවන බවත් එය මනසට දැනෙන සංඥාවක් බව අවබෝධ කරගත යුතුයි.
යම් රූපයක් අනිත්‍යද, දුක්ද, විපරිනාමයිද , සොම්නස උපදවන රූප අනිත්‍යයි. එම රූප සැම විටම වෙනස් වෙන සුළුයි. රූපයෙහි ආදීනවය එයයි. පවතින ඕනෑම රූපයක් පැවැති ආකාරයෙන්ම එම ආස්වාදය පවත්වාගෙන යාමට බැරි මට්මටමට වෙනස් වන විට මනසත් ඒ ආකාරයෙන් වෙනස් වෙයි. එය රූපයාගේ තිබෙන ආදීනවයයි. කවුරු හෝ පුද්ගලයකු රූපය පිළිබඳව තිබෙන්නාවූ ආසාව ප්‍රහීණ කළ විට ඔහු හෝ ඇය නිස්සරණයට පැමිණි බව කිව හැකියි. ඕනෑම රූපයක් තුළ ආස්වාදයක්ද, ආදිනවයක්ද නිස්සරණයක්ද තිබෙනවා.ජීවිතය තුළ මෙම කාරණාව වටහා ගැනීම අත්‍යවශ්‍යයි. බුදුරජාණන් වහන්සේ බුදුවීමට පෙර සිටම මෙනෙහි කළ ධර්මතාවයක්. මෙහි තිබෙන ආදීනව පමණක් කල්පනා කරන්නේ කුමටද? යනුවෙන් යමෙකුට සිතිය හැකියි.
රූපයත් සමඟ ඇතිවන වින්දනයත් සමඟ එම රූපය දකින විට අප තුළ සැමදාම සොම්නසක් ඇතිකර ගැනීමට කැමැති නිසාම එම රූපය මනස තුළ ස්ථාවර කරගනීයි..රූපය පිළිබඳව ස්ථාවර අදහසක් අප නොදැනීම තැන්පත් වෙයි. රූපයට අඛණ්ඩව පැවතීමේ හැකියාවක් නැති නිසාම රූපයත් සමඟ ඇතිවන වින්දනයත් මනස තුළ ස්ථාවරව පවතින්නේ නැහැ. රූප පිළිබඳව ස්ථාවර අදහසක් අප නොදැනීම .තැන්පත් කරගන්න නිසාම රූපයට අඛණ්ඩව පැවතීමේ හැකියාවක් නැතිකම එහි තිබෙන අර්බුදයයි.බුදුරජාණන් වහන්සේ බෝධිසත්ව අවධිය තුළ මෙම තත්වය අවබෝධ කරගනු ලැබුවා. රූපය තුළ තිබෙන අනිත්‍යතාව , නිසරු බව හිස් බව අසාරතාවය ස්ථිර නොමැති බව අපට අවශ්‍ය ආකාරයට පවත්වාගෙන යාමට නොහැකි බව අප නුවණින් බලා අවබෝධ කරගත හොත් රූප පිළිබඳව අප තුළ තිබෙන්නාවූ ඡන්ද රාග දුරුවෙලා යනවා. රූපය තුළ තිබෙන්නාවු ආදීනවයන් අවබෝධ කර නොගත හොත් ඡන්ද රාග ප්‍රහීණ කළ නොහැකි බව බුදුරජාණන් වහන්සේ පළමුවෙන්ම දේශණා කළ ධර්මතාවයක්.
ෙවිදනාව හේතු කොටගෙන යමිකිසි සුවයක් දැනෙනවා නමි, එය ෙවිදනාව තුළ තිබෙන්නාවූු ආස්වාදයයි. මිහිරි ශබ්දයක ෙවිදනාව තුළ සොමිනසක් උපදවනවා. ඕනෑම වේදනාවක් ඇතුළත සුවයක් දැනෙනවා. රූපය පිළිබඳව ඇති වන සුවය සැමදාම එකම ආකාරයෙන් නොදැනීම ෙවිදනාව තුළ පවතින අර්බුදයයි. එක අවධියකදී සිතට දැනෙන සුවය තවත් අවධියකදී එම ආකාරයෙන්ම නොදැනී එය සාමාන්‍ය තත්වයකට පත්වෙයි. පුද්ගලයන්ට දැනෙන වින්දනය එකම ආකාරයට දැනෙන්නේ නැහැ. වේදනාව තුළ පවතින ආදීනවය නමි, වේදනාව තුළ පවතින අනිත්‍යය ස්වභාවයයි. මරණයට පත්වන තෙක් වින්දනය එකම ආකාරයෙන් පවත්වා ගැනීමට හැකි නම්, රූපයට ඇලුමි කළාට ගැටළුවක් නැහැ. රූපය නිත්‍ය නම්, අප ඇලුම් කළ දවස තුළ පැවතුන ආකාරයට එලෙසම පවතිනවා නම්,ඇලුනත් ප්‍රශ්නයක් නැහැ. රූපය වෙනස් වන බවත් , වේදනාව වෙනස් වන බවත් එම නිසා රූපය පිළිබඳව ඡන්ද රාග ඇතිකර ගැනීම පලක් නොවන බව බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාරා ඇත. ඡන්ද රාගය හටගැනීම තුළ එම ඇලීම ඇතුළත ගැටීමකුත් නිර්මාණය වෙයි. ඇතැම් පුද්ගලයෙක් මිය ගිය පසු සිත හදාගැනීමට අපහසුවෙන් අවුරුදු දෙක තුන වේදනා විඳින පිරිස් නැතිවා නොවේ. එම වියෝගය ඉතාම තදින් දැනෙන්නේ ඔවුන් ඇලී තිබෙන ප්‍රමාණයට අනුවයි. මිනිස් ජීවිත තුළ පෘතග්ජන සත්වයාගේ ස්වභාවය එයයි. අප ගේ මනස යමිකිසි වින්දනයකට වසඟ වුවහොත් යමිකිසි අවස්ථාවක එම තත්වය හදිස්සියේ වෙනස්වීමකට භාජනය වුවහොත් එම වෙනස් වීම දරාගැනීම අපහසුවෙයි. එම යථාර්ථය පිළිගැනීමට ඔවුන් සූදානමි වන්නේ නැහැ. සම්බන්ධකම් පවත්වද්දීම එහි ආදීනවයන් පවතින බව දැනගෙන සිටිය යුතුයි. එම වෙනස්වීමේ ස්වභාවයට කවදා හෝ දවසක තමන් මුහුණ දිය යුතු බව අවබෝධයෙන් දැන සිටිය යුතුයි. එය කාලය හා අවකාශය අතර පවතින ප්‍රශ්නයක් පමණයි. කුමන මොහොතක හෝ එයට මුහුණ දීමට සිදුවෙන බව නිතර සිහිපත් කරගත යුතුයි.අපට අවශ්‍ය ආකාරයට ෙවිදනාව පවත්වාගෙන යාමට නොහැකි බවත් වේදනාව වෙනස් වන බවත්, ජරාජීර්ණතාවයට පත්වන බවත් එම නිසා එහි නිස්සරණයට යා යුතු බවට බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කර ඇත.
