නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
විනයපිටකයේ චූලවග්ගපාළියේ භික්‌ඛුනීඛන්ධකයේ හා අංගුත්තර නිකායේ ද දක්‌නා ලැබෙන පාඨයක්‌ දක්‌වමින් ඇතැම්හු මෙකල බුදු සස්‌නක්‌ නැත, භික්‌ෂුන් නැත, දැනට සිටින භික්‌ෂුහු භික්‌ෂු ප්‍රතිරූපකයන් මිස නියම භික්‌ෂුහු නො වෙති ය, දැන් නියම සංඝරත්නය නැතයි පවසති. ඔවුන් ගෙනහැර දක්‌වන පාඨය මෙසේය.
'සචෙ ආනන්ද නලභිස්‌සා මාතුගාමො තථාගතප්පවෙදිතෙ ධම්මවිනයෙ අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්බඡ්ජං, චිරට්‌ඨිතිකං ආනන්ද බ්‍රහ්මචරියං අහවිස්‌ස වස්‌සසහස්‌සං සද්ධම්මො තිට්‌ඨෙය්‍ය, යො පි ඛො ආනන්ද මාතුගාමො තථාගතප්පවෙදිතෙ ධම්මවිනයෙ අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්බතො න දානි ආනන්ද බ්‍රහ්මචරියං චිරට්‌ඨිතිකං භවිස්‌සති, පඤ්චෙවදානි ආනන්ද වස්‌සසතානි සද්ධම්මො ඨස්‌සති.
සෙය්‍යථාපි ආනන්ද - පෙ - සෙය්‍යථාපි ආනන්ද පුරිසො මහතො තලකස්‌ස පටිගච්ෙච්ව ආලිsං බන්ධෙය්‍ය යාවදෙව උදකස්‌ස අනතික්‌කමනාය. එවමෙව ඛො ආනන්ද මයා පටිගච්ෙච්ව භික්‌ඛුනීනං අට්‌ටගරුධම්මා පඤ්ඤත්තා යාවජීවං අනතික්‌කමනීයාති.''
මේ පාඨයේ කෙටි අදහස 'වර්ෂ දහසක්‌ පවත්නා සද්ධර්මය මාගමුන් බුදුසස්‌නෙහි පැවිදිවීම නිසා වර්ෂ පන්සියයක්‌ පමණක් පවත්නක්‌ වන්නේය. එසේ නොවී සද්ධර්මය වර්ෂ දහසක්‌ ම පවතිනු පිණිස කලින් ම තථාගතයන් වහන්සේ විසින් භික්‌ෂුණීන්ට අෂ්ට ගරු ධර්මය පනවන ලද්දේය' යනුයි.
පර්යාප්ති සද්ධර්මය, ප්‍රතිපත්ති සද්ධර්මය, ප්‍රතිවේධ සද්ධර්මය යි සද්ධර්ම තුනක්‌ ඇත්තේ ය. ඉහත දැක්‌ වු සුත්‍රයෙහි වර්ෂ දහසක්‌ පවත්නේය යි වදාරා තිබෙන්නේ සද්ධර්ම තුනෙන් ප්‍රතිවේධ සද්ධර්මය යයි අටුවාවල කියා ඇත්තේ ය. 'වස්‌සසහස්‌සං සද්ධර්මො තිට්‌ඨෙය්‍ය' යන පාඨයෙහි දැක්‌වෙන්නේ වර්ෂ දහසක්‌ අංගසම්පූර්ණ ප්‍රතිවේධය පවත්නා බවත් ඉන් පසු ක්‍රමයෙන් පිරිහි යන බවත් මිස දැල්වෙමින් තිබෙන පහනක්‌ සැණෙකින් නිවී යන්නාක්‌ මෙන් වර්ෂ දහස පිරෙනු සමඟම ප්‍රතිවේධය සම්පුර්ණයෙන් අතුරුදහන් වීමක්‌ නො වන බව ය.
වස්‌සසහස්‌සන්ති වෙතං පටිසම්භිදාපභේදප්පත්ත ‚ණාසවානං වසෙනෙව වුත්තං, තතො පන උත්තරිම්පි සුක්‌ඛවිපස්‌සක ‚ණාසව වසෙන වස්‌සසහස්‌සං, අනාගාමිවසෙන වස්‌සසහස්‌සං, සකදාගාමීවසෙන වස්‌සසහස්‌සං, සොතාපන්න වසෙන වස්‌සසහස්‌සන්ති එවං පඤ්චවස්‌ස සහස්‌සානි පටිවේධ සද්ධම්මො ඨස්‌සති.
(මනෝරථපූරණී)
මේ මනෝරථපූරණී අටුවා පාඨයෙන් පිළිසිඹියාපත් රහතුන්ගේ වශයෙන් වර්ෂදහසක්‌ ද, ශුෂ්ක විදර්ෂක රහතුන්ගේ වශයෙන් වර්ෂ දහසක්‌ ද, අනාගාමීන්ගේ වශයෙන් වර්ෂ දහසක්‌ ද, සකෘදාගාමීන්ගේ වශයෙන් වර්ෂ දහසක්‌ ද, සෝතාපන්නයන්ගේ වශයෙන් වර්ෂ දහසක්‌ ද මෙසේ පන්දහසක්‌ අවුරුදු ප්‍රතිවේධ ධර්මය පවත්නා බව දැක්‌වේ. පිළිසිඹියාපත් රහතුන්ගේ වශයෙන් වර්ෂ දහසක්‌ ද, ෂඬහිඥා රහතුන්ගේ වශයෙන් වර්ෂ දහසක්‌ ද, ත්‍රිවිද්‍යා රහතුන්ගේ වශයෙන් වර්ෂ දහසක්‌ ද, ශුෂ්ක විදර්ෂක රහතුන්ගේ වශයෙන් වර්ෂ දහසක්‌ ද, පෘථග්ජන භික්‌ෂුන් වශයෙන් වර්ෂ දහසක්‌ ද, බුදු සසුන පවත්නා බව සම්පසාදනීය සුත්‍ර අටුවාවෙහි කියා තිබේ. දැනට පවත්නේ බුදු සසුනේ තුන්වන වර්ෂ දහසය. මේ කාලය මනෝරථපූරජියෙහි කියන අන්දමට අනාගාමීන් සිටිය හැකි කාලයයි. දීඝනිකායට්‌ඨ කථාවෙහි දැක්‌වෙන අන්දමට ත්‍රීවිද්‍යාව ඇති රහතුන් සිටිය හැකි කාලයයි.
පිටකත්‍රය සංඛ්‍යාත පර්යාප්ති සද්ධර්මය ලෙහෙසියෙන් සුළු කලකින් නැතිවිය හැකියක්‌ නොවේ. ටික තැනක ටික දෙනෙක් අත පමණක් පවත්නා දේවල් ලෙහෙසියෙන් නැති වී යා හැකිය. පර්යාප්ති සද්ධර්මය බොහෝ ගම්වල බොහෝ නගරවල බොහෝ පෙදෙස්‌වල බොහෝ රට වල බොහෝ භික්‌ෂුන් අතර පැතිර පවතින්නකි. එය එක විහාරයක නැති වුව ද තවත් දහස්‌ ගණනක්‌ විහාරවල පවති. එක ගමක එක රටක නැති වුව ද තවත් බොහෝ ගම් රටවල පවති. එබැවින් එය ලෙහෙසියෙන් නැති කළ නො හැකිය. එය කලින් කලට පැතිර පවත්නා ප්‍රදේශ අඩු වැඩි වෙමින්, දීර්ඝ කාලයක් පවතිනු ඇත. වර්ෂ පන්දහසකින් තබා දසදහසකිනුදු එය නැතිවෙතැයි නො සිතිය හැකි ය.
සද්ධර්මයේ මූලය පර්යාප්තියයි. බෙහෙත් වට්‌ටෝරුව පවත්නා තුරු වුවමනා අයෙකුට බෙහෙත් සාදාගත හැකි බැවින් බෙහෙත් නැති වූයේ නොවේ. බෙහෙත් නැති වුයේය යි කිය යුත්තේ බෙහෙත් වට්‌ටෝරුව නැති වුව හොත්ය. එමෙන් ප්‍රතිපත්ති ප්‍රතිවේදයන් අති කර ගන්නා ක්‍රමය දක්‌වන පර්යාප්ති සද්ධර්මය පවත්නා තුරු ප්‍රතිපත්ති - ප්‍රතිවේධ දෙක අතුරුදහන් වී යයි නො කිය හැකිය. වුවමනා කෙනෙකුට පර්‍යාප්තිය අනුව ප්‍රතිපත්තිය හා ප්‍රතිවේධය ඇති කර ගත හැකිය. භික්‌ෂු පරම්පරාව සිඳි ගියහොත් මහණ කම හා උපසම්පදාව පමණක් නැවත ඇති කළ නොහැකිය.
සංඝරත්නය නොයෙක්‌ රටවල පැතිර සිටින විශාල පිරිසකි. එක්‌ පෙදෙසක එක්‌ රටක භික්‌ෂුන් නැතිවී ගිය ද තවත් බොහෝ ප්‍රදේශ වල භික්‌ෂුහු වෙසෙති. එබැවින් බුදුරදුන් දිවමන් කල පටන් මේ වන තුරු භික්‌ෂු පරම්පරාව පැවත අවුත් තිබේ. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අදහස ලෝකයෙහි සද්ධර්මය හෙවත් ත්‍රිවිධ ශාසනය ඉදිරියට බොහෝ කලක්‌ පැවැත්වීමය. එබැවින් උන්වහන්සේ විසින් සද්ධර්මය ඉදිරියට පවත්වා ගැනීමට උපදෙස්‌ දීම් වශයෙන් සද්ධර්මයාගේ චිරස්‌ථිතියට හා පරිහානියට හේතු දක්‌වන සූත්‍ර බොහෝ ගණනක්‌ වදාරා ඇත්තේය.
මාගේ මේ විනය ධර්මය මෙපමණ වර්ෂ ගණනකටය, ඉන් ඉදිරියට මේ ධර්මය හා විනය අවලංගුය කියා තථාගතයන් වහන්සේ විසින් ආඥාවන් පිහිටුවා නැත. භික්‌ෂුහු යම් තාක් කල් තථාගතයන් වහන්සේගේ විනය අනුව කුලපුත්‍රයන් පැවිදි කෙරෙත් නම් උපසම්පදා කෙරෙත් නම් එතෙක්‌ සංඝරත්නය පවත්නේය. බුද්ධ කාලයේ පටන් අද දක්‌වා ම භික්‌ෂුන් විසින් එදා පැවති විනය අනුවම කුලපුත්‍රයන් පැවිදි උපසම්පදා කරගෙන අවුත් ඇති බැවින් අද වාසය කරන භික්‌ෂුන් නියම භික්‌ෂුන් නො වීමට, අද සංඝයා නියම සංඝයා නොවීමට කිසිදු හේතුවක්‌ නැත. එදා බුදුරදුන් හා විසූ සැරියුත් මුගලන් ආදි මහරහතන් වහන්සේ හා අද සිටින භික්‌ෂුන් වහන්සේ ද එක ම පිරිසකි. එදා විසු රහතන් වහන්සේලා හා අද සිටින පෘථග්ජන භික්‌ෂුන් වහන්සේලා තථාගතයන් වහන්සේගේ එක ම ශ්‍රාවක සංඝරත්නය ය.
බොහෝ දහම් පොත් දක්‌නට ඇති බැවින්, ධර්ර්මධරයන් දක්‌නට ඇති බැවින්, ධර්මදේශනා අසන්නට ඇති බැවින් මෙකල පර්යාප්ති සද්ධර්මය ඇති නැති බව ගැන සැක කරන්නට කරුණක්‌ නැත. ධර්මය අනුව පිළිවෙත් පුරන බොහෝ ගිහි පැවිද්දන් දක්‌නට ඇති බැවින් මෙකල ප්‍රතිපත්ති සද්ධර්මය ඇත ද? නැත ද? කියා සැක කරන්නට කරුණක්‌ නැ. ''ඉමෙ ච සුභද්ද භික්‌ඛූ සම්මා විහාරෙය්‍යුං න සුඤ්ඤා ලොකො අරහන්තෙහි අස්‌සයි'' - ''සුභද්දය, මේ භික්‌ෂුහු මැනවින් වෙසේ නම් ලෝකය රහතුන්ගෙන් හිස්‌ නොවන්නේයයි'' තථාගතයන් වහන්සේ විසින් වදාරා ඇති බැවින් පර්යාප්ති ප්‍රතිපත්ති ධර්ම දෙක පවත්නා කල්හි ප්‍රතිවේධය නැතයයි ද නො කිය හැකිය. ප්‍රතිවේධය නො පෙනෙන දෙයක්‌ බැවින් එහි ඇති නැති බව කවදාවත් තේරුම් ගැනීම අපහසුය. වර්ෂ දහසකින් ශාසනය කෙළවර වේ නම් තථාගතයන් වහන්සේට ''ඉමෙ ච සුභද්ද භික්‌ඛු සම්මා විහාරෙය්‍යුං න සුඤ්ඤා ලොකො අරහන්තෙහි අස්‌ස්‌' යනු වදාරන්නට කරුණක්‌ නැත.
රේරුකානේ චන්දවිමල මහාස්‌ථවිරයන් වහන්සේ විසින් ත්‍රිපිටකය, අටුවා සහ තවත් සැලකිය යුතු දහම් පොත් ඇසුරෙන් සම්පාදනය කරන ලද 'සූවිසි මහ ගුණය' නමැති වටිනා ග්‍රන්ථය ඇසුරෙන් මෙම ලිපිය සකස්‌ කරන ලදි.
