කැකනදුරේ ධම්මසිරි හිමි
(Chaplain) (Spiritual Care Provider)
වියට්‌නාම බෞද්ධ විහාරය,
ස්‌පෝකෑන් නගරය, වොෂින්ටන් ප්‍රාන්තය,ඇමෙරිකාව
kekanadura@yahoo.com,
domettatome@gmail.com
කතමා චා වුසො ජරායා ?
තෙසං තෙසං සත්තානං තම්හි තම්හි සන්තනිකායේ ජරා ජීරණතා, ඛණ්‌ඩිච්චං, පලිත්තචතා, ආයුනො සංහානි,
ඉන්ද්‍රියානං පරිපාකො අයං වුච්චතාවුසො ජරා'
සච්චවිභංග සුත්ත - 514 මනි
මහණෙනි, 'ජරාව යනු කුමක් ද?
ඒ ඒ සත්වයන්ගේ ශරීර තුළ ඇති වන්නා වූ පරිණාමය, දත් දිරායාම, හිසකෙස්‌ (කළු) සුදු පැහැ ගැනීම, හම දුර්වර්ණය වීම, ජීවිතයේ අවසානය කරා ළඟාවීම සහ මානසික ශක්තිය මුහුකුරායැම (ඇතුළු) සියලුම දේ (ක්‍රියාදාමයෝ) මහණෙනි, ජීවිත පරිණාමය හෙවත් වැහැරීම ලෙස දැනගත යුතු වේ. බුදු දහමේ මිනිස් ජීවිතය හා බැඳී ප්‍රපංචයන් 'දුක්‌ඛ' යන වචනය තුළින් විවරණය කරන්නේ එය යථාවබෝධයෙන් දැනගැනීමට හා ඒ තුළින් ජනිත වන අවස්‌ථාවන් නිවැරැදිව කළමනාකරණය කොට ගෙන මුහුණදීමට පුද්ගලයන්ව පුරුදු පුහුණු කරලීමට ය. 'ජාති' යන්නෙන් දිවියේ ආරම්භය ද, 'මරණය' යන්නේ භෞතික කයෙහි නිමාව ද, උපත සහ විපත අතර පවතින ක්‍රියා සන්තතිය 'ජරා' යන්නෙන් හැඳින්වේ. 'ජරා' යන වචනය තුළ විපරිණාමය තේරුම ද අන්තර්ගත වේ. විටින් විට ඇතිවන වෙනස්‌වීම්, බලාපොරොත්තු සුන්වීම්, ප්‍රිය වස්‌තූන්ගෙන් සමුගැනීම, අප්‍රිය අවස්‌ථාවන්ට මුහුණදීම හා කායික මෙන්ම මානසික රෝගාබාධයන්ට ලක්‌වීම ආදී අනේකවිධ වූ කැමැති මෙන්ම අකැමැති දේ මෙම විපරිණාමය යන්නේ හඳුනාගත හැකි වේ. දුක්‌ඛ සංකල්පයේ පදගතාර්ථයට පරිබාහිරව එහි දාර්ශනික තේරුම වන්නේ දුක්‌ඛාන්තයෙන් ආරම්භ වන දිවි ගමන සුඛාන්තයකින් නිමා කරන්නට මඟ හෙළි පෙහෙලි කර ගැනීමට මඟ පෙන්නා දීමය.
බටහිර වෘද්ධතාව පිළිබඳ මනෝ විද්‍යාඥයන් විවිධ ක්‍රමෝපායන් පෙන්වා දෙමින් ජීවිතයේ සැඳෑසමය සතුටින් ගතකරන්නට ජනතාව දැනුවත් කරන අයුරු දැකගත හැකි වන අතර ඒ සඳහා විවිධ ක්‍රමෝපායන් දිනෙන් දින හඳුන්වා දේ. බුදුදහම තම අනුගාමිකයන්ට පෙන්වා දෙන්නේ ස්‌වශක්‌තිය මත පදනම් වූ අවබෝධය ළඟාකර ගැනීමේ අවශ්‍යතාවයි. එසේ ළඟා කරගන්නා අවබෝධය පදනම් කරගෙන ජීවිතයේ ස්‌වර්ණමය යුගය කළමනාකරණය කර ගැනීමේ වැඩපිළිවෙළකට ප්‍රවේශවීමේ අත්‍යවශ්‍යතාව බෞද්ධ දර්ශනය තුළින් ඉස්‌මතු කරයි.
ජීවිත විපරිණාමය හා කළමනාකරණ අවධීන්
බුදුදහම ජීවිත පරිණාමය ගැන කරුණු සඳහන් කරන අවස්ථා බහුල වේ. මහලු වියේදී ස්‌වභාවිකව උද්ගත වන්නා වූ කායික සහ මානසික ගැටලු නිරාකරණයෙහි ලා යොමු විය යුතු අංශ පුළුල් සංවේදීව පැහැදිලි කරන අවස්‌ථාවක්‌ ඉහත සඳහන් කළ 'සච්ච විභංග' සූත්‍ර දේශනාවේ කොටසින් දැකගත හැකි වේ. මීට පරිබාහිරව විශුද්ධි මග්ගයෙහි සඳහන් කෙරෙන අවස්‌ථාවන් පහ (05) ද එක්‌කරගෙන සැසඳීමකින් මනා චිත්‍රයක්‌ ගොඩනඟාගත හැකිය. මහලු වියට අදාළව කායික වෙනස්‌වීම් පහත පරිදි විග්‍රහ කරගත හැකිවේ.
* පළමු අවධිය
'හායන' නමින් හඳුන්වන අතර ඒ අවධියේ දී වයස අවුරුදු පනහ (50) ඉක්‌මවන විට ඇතිවන මූලික ලක්ෂණ පෙන්වා දේ. මෙය මධ්‍යම වියේ ඇතිවිය හැකි අර්බුදය ලෙස මනෝ විද්‍යාඥයෝ අදහස් කරති. (Middleage Crises)
* දෙවැනි අවධිය
'පබ්බහාර' අවධිය වයස අවුරුදු 60 - 70 අතර ද
* තෙවැනි අවධිය
'පවංක' අවධිය වයස 70 - 80 අතර ද
* සිවුවන අවධිය
'මූමෝහ' අවධිය සිහි නුවණ අවුල්වන අවස්ථාව ද සහ
* පස්‌වන අවධිය
'සයන' අවධිය ජීවිතයේ නිමාව ද ලෙස විග්‍රහයට ලක්‌කෙරේ.
'හායන' අවධිය ගැන සඳහන් වන ලක්ෂණ කිහිපයක් විශුද්ධි මග්ගයෙහි පෙන්වා දී ඇත්තේ මෙසේ ය,
දත් දිරායැම (බණ්‌ඩිච්චං), කළු කෙස්‌ සුදු පැහැ ගැනීම (පාලිච්චං), සම රැලි වැටීම (වලිච්චතතා), කේස කලාපය සුදු පැහැ ගැන් වී හණ නූල් බවට පත්වීම (සානවාහක සදිසා), යොවුන් වියේ පැවැති ප්‍රසාද ජනක කෙස්‌ කළඹ දැන් පවතින්නේ හාවකුගේ හෝ එළුවකුගේ රෝමවලින් පිටවන දුගඳ (සලෝ හමගන්ධිකා), තැනින් තැන පැටලුණු කෙස්‌ (තං ජරායං විරලං නහිං තහිං), කායික වැහැරීම නිසා දෙබැම දැන් එල්ලෙන රැලි (වලීහ පලමධිකා) ලෙසට ද, නීල වර්ණය වූ දෙඇස්‌ දිරායැම නිසා (ජරායභිහතා) ද, විඩා බවින් යුතුවීම ද, නාසය හැකිලීම ද, (අප්පකුලීතතාවය) ද, පෙර දා පැහැබර වූ මුව දත් කැඩුණු හා කහ පැහැ ගැන්වුණු දත්වලින් යුතුවීම ද, (ඛණ්‌ඩිතා/පීතතා), දත් බිඳීම නිසා කන්න අපහසුව/පැටලෙන කතන වචනවලින් යුතු වේ (ඛලිතා තහිං තහිං), මස්‌ දියවී යැම නිසා ම නහරවල් හැකිලුනු ස්වරූපයක් ද (භග්ගවිනාමිතා), ශරීරයේ සියුම් රැලි හටගෙන ඇති නිසා සම රැලි සහිත දැලක්‌ සේ ද යනුවෙන් භෞතික කයෙහි ඇතිවන විපරිණාමය විචිත්‍රාකාරයෙන් පාලි ථෙරිගාථා සවිස්‌තරාත්මකව පෙන්නා දෙන රූප කයෙහි ස්‌වභාවයන් සර්වකාලීන ය. සර්ව භෞමික හා කිසි ලෙසකින් අභික්‌කමනය කරවීමට පහසු නොවන විශ්ව සනාතනික ධර්මතාවයකි.
වියපත් සමයේ තවත් පිටුවක්‌ 60 - 70 යුගයට සම්බන්ධ වන අවධිය 'පබ්බහාර' යනුවෙන් හැඳින්වේ. මෙහි දී මෙතෙක් කල් Rජුව පවත්වාගෙන ගිය භෞතික කය ඉදිරියට නැමීමට පටන් ගනී. (පුරතො පබ්බාරෙවමකායො) එසේම සමෙහි වර්ණවත් භාවය ද ක්‍රමයෙන් ගිලිsහී යනු ලැබේ. (සෙච්තතාව පරිසුද්දො හෝති පටිවණ්‌ණො) මෙසේ ශරීර ස්වභාවය වඩාත් පහසුවෙන් වෙනසක් දැකිය හැකි අවධිය 'පවචක' අවුරුදු 70 - 80 අවස්ථාව වේ. මෙම වයස්‌ ඛාණ්‌ඩයේ දී සැරයටියක ආධාරය අවශ්‍ය වේ. ඉතා වේදනාබර මෙන් ම විවිධ රෝගාබාධයන්ට ගොදුරුව ගිලන්වීම මෙන්ම ශරීරය රෝග වාසස්‌ථානයක්‌ වීම නොවැළැක්‌විය හැකි තත්ත්වයකි. සමස්‌ථ කයෙහි අඩපණ වීම ක්‍රමයෙන් ආරම්භ වන, මානසික ශක්තිය අභියෝගයට ලක් කරන සිහිය ප්‍රමාණවත්ව රඳවාගත නොහැකිව කවරකුගේ හෝ ආධාරයෙන් ජීවත් වීමට සිදුවන අවධිය මෝමූහ නමින් හැඳින්වේ. ඇතැමුන් මෙම වයස්‌වලදී තමාගේ මළ මූලයෙහි ඇලී ගැලී (සකෙමුත්ත තරිසෙ පිලි පන්නං සෙමානං) අබල දුබල වී තවකෙකුගේ ආධාරයෙන් නැඟී සිටීමට සිදුවේ. (අඤ්ඤෙහි මුට්‌ඨා පියමනා). මෙසේ පවත්වාගෙන යන මිනිස් කය එහි අවසාන අදියරට ළඟාවීම 'සයන' අවධිය වේ. (ආයුනො සංහානි)
පාලි සාහිත්‍යයෙහි මෙසේ විස්තර වන පස්‌වැදෑරුම් අවධීන් පෙන්වා දීමෙන් අපේක්‌ෂා කළේ ජීවිතය සහ ඒ සම්බන්ධ පවත්නා වූ විපරිණාමය ගැන යථාවබෝධයක්‌ ජනතාව තුළ ඇතිකොට කායික වැහැරීම (Biological Aging) වලට මුහුණදීමට වියපත් වන සමාජය සූදානම් කිරීම පිණිස පමණක් වන අතර ස්‌වභාවිකව ඇති වන්නාවූ යථා ස්‌වරූපයට මුහුණදීමට නොහැකිව සෝකවීම (සොචති) ක්‌ලාන්තවීම (කිලමති) දැඩි වේදනාවට පත්වීම (පිදෙවති) ලයෙහි අත් ගසා ගනිමින් හැඩීම (උතතා ළිං කන්දති) සිහිමුලාවට පත්වීම (සම්මොහං අපච්චති) වැනි යථාරූපී නොවන දේ සඳහා අපව පත්වීම වළකා, අවිධිබවකින් වැඩිහිටිභාවයට ලංවීමට කායික මෙන්ම මානසිකව ද සූදානම් කරලීම සඳහා ය. එසේම එම වයස්‌වලට අනුරූප වන පරිදි තම තමන්ගේ චර්යා රටාවන් ද පවත්වාගත යුතු බව පරාභව සූත්‍රය වැනි සමාජගත දේශනාවලින් යුතු සූත්‍රවලින් අවධාරණය කරයි. සද්චර්යාවලින් යුතුව තම දිවියේ සැඳෑසමය කළමනාකරණය කරගෙන අසත් චර්යාවන්ගෙන් වනිර්මුක්‌තව 'සයන' සමයේදී දිවි මඟින් සැලසුම් සුසුමක්‌ හෙලා සමුගෙන යන්නට සවිමත් වයස්‌ගත ජන සමාජයක්‌ ප්‍රතිනිර්මාණය කරලීම බුදු දහමේ අභිලාසය වන අතර මහලු වියේදී භෞතික කයෙහි පරිණාමයට සාපේක්‌ෂව ඇතිවන සිරුරේ දිරාපත්වීම වළකා, ජීවිතයේ සෑම වයස්‌ ඛාණ්‌ඩයකදීම එක සමානව ජීවත්විය හැකිය යන වැරැදි දර්ශනයක් මිනිසුන් අතර ඇති කරලීම නොවේ. බුදු දහම හෙළිකරන කායික හා මානසික තත්ත්ව විග්‍රහයෙන් අදහස් කරන්නේ යම් කෙනකු මියයන තුරු ආතුර වූ මිනිස් කය තුළ අනාතුර වූත් ශක්‌තිමත් වූත් මානසික තත්ත්ව සහිතව ජීවත් කරලීමටය.
අපරදිග දැක්ම සහ වෘද්ධි චිකිත්සාවග
2600 ඉපැරැණි ඉතිහාසයකට උරුමකම් කියාපාන බෞද්ධ දර්ශනය උපතේ සිට ඇරඹෙන විපරිණාමය සහිත ජීවන ගමනේ සැඳෑසමය ගැන පුළුල් පරාසයක තුලනාත්මක සංවර්ධනයක්‌ ගැන කතා කරද්දී, නවීන විද්‍යාව ක්‌ෂේත්‍ර කීපයක්‌ ඔස්‌සේ සිය විග්‍රහයන් ඉදිරිපත් කරයි. විශේෂයෙන් නූතන මනෝ විද්‍යාවට අයත් එක් ශාඛාවක්‌ හඳුන්වාදී ඇත්තේ 'වෘද්ධ මනෝ විද්‍යාව' ලෙසටයි. මහලු වියට ආවේණික රෝගී තත්ත්වයන් ගැන අධ්‍යයනය කරන අංශය වෘද්ධ චිකිත්සාව (Geriatrict) යනුවෙන්ද, එම ජන කාණ්‌ඩයේ මානසික රෝගාබාධ පිළිබඳ විෂය පථය වෘද්ධි මනෝ චිකිත්සාවයි. (Psycho Geriatrict, Geropsychiatry or Psychogeriactric, Psychietry of old age) දියුණු රටවල රෝහල් තුළ ද වෘද්ධ ශල්‍යාගාර පවත්වාගෙන යන අතර රෝගී පිරිස් සඳහා විශේෂ අවධානයක්‌ යොදා සුවපත් කරලීමට උත්සාහ ගනියි. භෞතික ජීවිතය කෙසේ සුවපත් කරන්නට හැකි වුවත්, එහි ලෞකික සහ පාර ලෞකික උභයාර්ථ සාධනයට සම්බන්ධ වැඩ පිළිවෙළක්‌ හෝ ඒ හා සම්බන්ධ අවධානයක්‌ නූතන විද්‍යාවෙන් ලබාගත හැකි නොවේ. මෙම හිඩැස මනාව ආවරණය සඳහා බුදුදහම පෙන්වා දෙන ගමන් මඟ යථාවබෝධයෙන් කළමනාකරණය කර ගැනීම වැදගත් වන්නේ විද්‍යාවෙන් ඒ සඳහා ආලෝකයක්‌ නොලැබෙන නිසාවෙනි. වෘද්ධ කළමනාකරණයෙන් ලැබෙන ප්‍රයෝජන වියපත් වන අවධියට මුහුණ දෙන ගැහැනු පිරිමි දෙපිරිසම මානසිකව උදාසීන බවක්, උකටලී බවක් මෙන්ම ජීවිතය පිළිබඳව යම් ආකාරයක අප්‍රසන්නතාවක්‌ දැක්‌වීම පැහැදිලිව දක්නට ලැබේ. විශේෂයෙන් මානසිකව ඇදවැටීම ගැන එතරම් උනන්දුවක්‌ නොදැක්‌වීම නිසා ඉතා භයානක තත්ත්වයන්ට පත්වීම බෙහෙවින් වැඩිහිටි ජන සමූහය තුළ සුලබ වේ. සක්‍රීය ජීවිතයක් ගතකිරීමට උත්සාහ ගන්නේ නම් වයසට ගියත් කායික සහ මානසිකව වඩා සාර්ථකව ජීවත් විය හැකි බව වෘද්ධ මානසික විද්‍යාඥයන් සහේතුකව කරුණු අවධාරණය කරත්.
වත්මන් විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ සහ වෘද්ධත්ව කළමනාකරණය
ස්‌වාභාවික වයස්‌ගත වීම අවම කර ගැනීම සඳහා වත්මන් විද්‍යාඥයෝ පර්යේෂණ රාශියක නියෑලී සිටිත්. විශේෂයෙන් පර්යේෂකයන් මුහුණදුන් ගැටලු කිහිපයක් නිරාකරණය කර ගැනීම අරමුණුයි 'වයස්‌ගත වීම අවම කිරීමට අමතරව අභ්‍යාවකාශගත ගගනගාමීන්ගේ ශරීරයෙහි සෛල දිරාපත්වීම අවම කරලීම සහ දීර්ඝ ගුවන් ගමන්වල දී මගීන්ට ඇතිවන විකිරණ බලපෑම්වලින් මුදා ගැනීමයි.
ස්‌වාභාවිකවම අපගේ සෛලවල සූර්ය කිරණ නිසාත් විවිධ හේතු නිසාත් හානිවන D.N.A. අණු නැවත ප්‍රකෘතිමත් තත්ත්වයට පත්කරගත හැකි වුවත් වයස්‌ගත වීමත් සමඟ එම හැකියාව නැති වී යාම ස්‌වාභාවිකයි. D.N.A. ප්‍රකෘතිමත් කිරීම සහ සෛලගතවීම තුළ තිබෙන සංඥා ක්‍රියාවලියක්‌ අනාවරණය කර ගැනීමෙන් අනතුරුව ඖෂධය සංවර්ධනය කිරීමට පර්යේෂණ කණ්‌ඩායම සමත් වී ඇත. නව අත්හදා බැලීමට ලක් වූ ඖෂධය වයස්‌ගතවීම නිසා හෝ විකිරණවලට නිරාවරණය වීම නිසා හෝ හානි වුණු D.N.A. අණුව Rජුවම ප්‍රකෘතිමත් කිරීමට මෙම ඖෂධය සමත් වීම විශේෂත්වයයි.
ඇමෙරිකාවේ ටෙක්‌සාස්‌ ප්‍රාන්තයේ නාසා ආයතනය 2016 දෙසැම්බර් මස සංවිධානය කරන ලද 'නාසා අයිමෙක්‌' තරඟාවලියේදී පර්යේෂණ ආයතන 300 ක්‌ අභිභවා නව පර්යේෂණ අංශයේ ප්‍රධානියා වූ මහාචාර්ය 'සින්ක්‌ ක්‌ලෙයාර්' සහ ඔහුගේ සහාය පර්යේෂක වූ ආචාර්ය 'ලින්ස්‌ ලේ වූ' එම විද්‍යාත්මක ගැටලුවට පිළියම් සොයා ගැනීම වෙනුවෙන් පිළිගැනීමට ලක්‌විය. තමන්ගේ මෙම පර්යේෂණය මීයන් යොදා ගෙන කරමින් සාර්ථක වීම නිසා ඉදිරි මාස හයක කාලය තුළ මිනිසුන් පදනම් කරගෙන ආරම්භ කිරීමට අදහස් කරන පර්යේෂණ කණ්‌ඩායම වයස 03 ක්‌ ඇතුළත සාර්ථක ප්‍රතිකාර වෙළෙඳපොළට ඉදිරිපත් කිරීමට අදහස් කෙරේ.
ළමා වියේදී පිළිකාවලින් සුවපත් වන අපගෙන් 96% ක්‌ පමණ පිරිමි වයස අවුරුදු 45 පමණ වන විට දී බෝ නොවන රෝගයන්ට ලක්‌වී පීඩා විඳින අතර හෘදයාබාධ, දියවැඩියාව, ඇල්සයිම සහ දැඩි පිළිකාවන්ට ගොදුරු වීමේ ප්‍රවණතාව පවතී. මේ නිසාම එම පිරිස් වයස්‌ගත වීමේ වේගය ද වැඩි වේ. ඒ පිරිස් වෙනුවෙන් නව ඖෂධය යොදාගෙන යමක් කරලීමට හැකි වේ යෑයි ආචාර්ය 'ලින්ක්‌ස්‌ වූ' අදහස් කරයි.
දැනටමත් වෙළෙඳපොළේ වයස්‌ගත වීමේ පෙනුම අඩුකරලීමට විවිධ ප්‍රතිකාර පවතින අතර ඒවායේ සාර්ථකත්වය ගැන ලෝක මට්‌ටමේ පිළිගැනීමක්‌ නොමැති අතර ලැබෙන සමහර තොරතුරු එතරම් සුබදායක ද නොවේ. යම් විදියකින් විද්‍යාත්මක සමාජයේ අපේක්‌ෂිත ඉලක්‌කයන් සාර්ථක වීම බුදුදහමට අභියෝගයක් වේ ද යන්න විමසා බැලීමේදී එය කිසිදු අභියෝගයක් නොවන බව පෙන්නුම් කරයි. විශේෂයෙන් ඖෂධ භාවිතයෙන් ඇතිවන ප්‍රතිඵල යහපත් විය හැකි නමුත් සමහර අතුරු ආබාධයන් ගැන අවධානයෙන් සිටිය යුතුය. බුදු දහම පෙන්නා දෙන්නේ ස්‌වාභාවිකත්වය සමඟ ඒකාබද්ධව යන ගමන් මාර්ගයක්‌ වන අතර ඒ තුළින් මානසික ස්‌ථායිතාව, නිරෝගිතාව සහ කායික තත්ත්වය කිසියම් විදියේ පාලිත තත්වයකින් සුරක්‌ෂිත කොට, කායික හා මානසික යහපත් සෞඛ්‍ය තත්ත්වයක් අවබෝධයෙන් මනාව කළමනාකරණයෙන් පවත්වාගෙන යන්නටත් ස්‌වභාවිකව ලැබෙන මරණ අවස්ථාව ගැන පෙර සුබවාදී සූදානමකින් තම තමන්ගේ ජීවන ගමන ගතකර ගැනීමයි. ඒ තුළින් අතිරේක යහපත් ප්‍රතිලාභ තමන්ටත්, තමන්ගේ පවුලේ සාමාජිකයන්ටත් ලබාගත හැකි වන ආධ්‍යාත්මික සංවර්ධන ක්‍රියාමාර්ගයක්‌ බුදුදහම අවධාරණය කරයි.
වැඩිහිටි වියේ දී ගිලිහී යන මානසික ස්‌ථාවරත්වය රැකගැනීමට වයෝවෘද්ධ කළමනාකරණය පිටුබලයකි.
ගිලිහී යන කායික ශක්තිය යම් ප්‍රමාණයකට හෝ සමබරව පවත්වාගෙන යැම පිණිස අනුගමනය කළ හැකි ක්‍රියාමාර්ග අතර අලස බවින් මිදීම ඉතා වැදගත් වේ. විශ්‍රාමික ජීවිතයට ළඟා වන හෝ විශ්‍රාම ගැනීමෙන් පසුව තමා ඉතා නොවටිනා කෙනකු ලෙස තමාම පිළිගනිමින්, ක්‍රියාශීලී ජීවිතයට ආයුබෝවන් කියමින් කාලය ගෙවීමට වඩා සැලසුම් කර කායික ව්‍යායාමයන්හි යෙදීම තුළින් වයස 55 - 75 අතර වයස්‌ කාණ්‌ඩවල අයගේ මානසික හැකියාව සාපේක්‌ෂකව ව්‍යායාමයන්හි නොයෙදෙන අයට වඩා 15% ඉහළ අගයක්‌ ගන්නා බව මනෝ විද්‍යාඥයන්ගේ සොයාගැනීමයි. ආගමික ජීවිතයක් ගැන විශ්වාසය ඇති අය තමන්ගේ භාවනාමය ක්‍රියාකාරකම්වලට අදාළ ඇවිදීම්, පිරිසිදු කිරීම්වල යෙදීමෙන් කායික මෙන්ම මානසික නිරෝගිතාව ළඟාකර ගැනීම අපහසු නොවේ. බටහිර රටවල විශ්‍රාමික පිරිස් ස්‌වෙච්ඡා කටයුතුවල යෙදීම සාමාන්‍ය දෙයකි. ඒ සඳහා තම ආගමික ස්‌ථාන ආශ්‍රිතව සිදුකරන ක්‍රියාකාරකම්වලට සම්බන්ධ වීම හෝ පොදු ස්‌ථානයන්හි කටයුතුවලට තම ශ්‍රමය ලබා දේ. මානසික සහ කායික ශක්තිය ආරක්ෂා කර ගැනීමේ අවශ්‍යතාව අවබෝධ කර ගෙන ඒ සඳහා ක්‍රියාකරමින්, තම අවසන් හුස්‌ම පොද ගිලිහී යනතුරු කුමන හෝ ඵලදායී ක්‍රියාවක නිරත වීම වැදගත්ය. විශේෂයෙන් මානසික උත්තේජනය ලබාගැනීමට සහ මානසික ආතතීන්ගෙන් තොර ජීවිතයකට පුරුදු පුහුණු විය යුතුය. මානසික උත්තේජන ක්‍රමෝපායයන් රාශියක් ගැන මනෝ විද්‍යාඥයන් සහ මනෝ චිකිත්සකයන් ගෙනහැර දක්‌වති. එම ක්‍රමෝපායන් යොදා ගැනීමේදී පුද්ගල විවිධත්වය සහ අධ්‍යාපනික පසුබිම ද අවධානයට ගැනීම වැදගත් ය. උදා( 'සු + සුඩු කො' වැනි ප්‍රහේලිකා ශාස්‌ත්‍රීය පසුබිමක්‌ සහිත පිරිස්‌වලට ද වන්දනා චාරිකා සැදැහැවත් සාමාන්‍ය පිරිසට යෝග්‍ය විය හැකිය. කියවීමට උනන්දුව සහ ආශාව ඇති පිරිස්‌වල පොත්පත්, සඟරා, පුවත්පත් ප්‍රයෝජනවත් විය හැකිය.
වියපත් වන විට අප සමඟ සිටි බොහෝ දෙනෙක් අපගෙන් ඈත්වීම ස්‌වභාවික සංසිද්ධියක්‌ ලෙස සිතන්නට සුදුසු මානසික තත්ත්වයක් ළඟා කර ගෙන තිබීම නිසා මානසික පීඩාව, බලාපොරොත්තු රහිත වීම, තනිකම මඟ හැරලීමට සුදුසු සමාජ වටපිටාවක්‌ ගොඩනඟා ගැනීම කෙරෙහි අවධානය යෙදිය යුතුය. ඒ සඳහා පරිසරය නිර්මාණය කර ගැනීමට තම ප්‍රදේශයේ ආරාම පදනම් කර ගෙන සතිපතා, මාස්‌පතා සහ විශේෂිත දිනවල දී හමුවීම, ඵලදායී සාකච්ඡා, සම්මන්ත්‍රණ, වැඩමුළු සහ ධර්ම කවයන් සංවිධානය කර ගෙන ජීවිතයේ සැඳෑ සමය කළමනාකරණය ගැනීම අර්ථවත් වේ. නේවාසික භාවනා, වැඩමුළු සහ වාර්ෂික සංචාරයන්ට වැඩිහිටි පිරිස් උනන්දු කරලීමේ සංවිධාන ජාලයක්‌ නිර්මාණය කළ යුතුවේ. ඇමෙරිකාවේ වැඩිහිටි පිරිස්‌වලට නව ලොව දැනුම ලබාගැනීමට වැඩිහිටි අධ්‍යාපන ආයතන ඇති කර ඇති අතර ඒ සඳහා නොමිලේ ඇතුළු වී තාක්‌ෂණික දැනුම ලබා ගත හැකිය. උදා senior center iy extended learning center ආයතන බිහිකර ඇති අතර වැඩිහිටි පිරිස්‌වලට උසස්‌ විභාග සඳහා ද උනන්දු කෙරේ.
නූතනයේ කාර්ය බහුල සමාජ රටාවකට ගොදුරු වී ගෙන යන ශ්‍රී ලාංකීය සමාජය වැඩිහිටි පිරිස් සඳහා විශ්‍රාමික වැටුප හෝ වෙනත් සුළු ප්‍රදානයක්‌ දීම හැර වියපත් අයගේ සමස්‌ථ ගැටලු අවධානයට ගන්නා බවක් නොපෙනේ. 'Little Star ','Super star
','Who wants to be millioner iy ' I am not smarter that 5 th grader' වැනි රූපවාහිනී වැඩසටහනක්‌ සම්පාදකවරුන් මීට වඩා පුළුල් පරාසයක්‌ ගැන තම නිර්මාණ කුසලතාව යෙදිය යුතුය. වැඩිහිටි පිරිස් සම්බන්ධ කරගත හැකි නිර්මාණාත්මක ප්‍රාසාංගික කලාවක්‌ ගැන අතහිත යෙදිය යුතුය. විශේෂයෙන්ම ඈත් වෙමින් යන වැඩිහිටි සහ තරුණ සම්බන්ධතාව අවම කොට (Generational
gap) යෞවනයේ සුන්දරත්වයත් වියපත් දිවියේ ආශ්වාදනීයත්වයත් එක්තැන් කොට ගෙන සමබර ජීවිතයක් ගැන තරුණ සහ වැඩිහිටි පිරිස්‌වලට කිසියම් වැඩසටහනක්‌ ඉදිරිපත් කළ යුතුය.
අද වැඩිහිටියා හෝ යෞවනයා කවදාහරි වියපත් අයකු වන බව තේරුම් ගන්නට යොමු කොට අතරමඟ අතහැර දමන වියපත් පිරිස්‌වලට අත්වන අඳුරු තත්ත්වය අවම කරලීම ක්‍රියාශීලී ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකවරුන්ගේ වගකීමක්‌ වන අතර ඒකකයේදී තම වැඩිහිටි පිරිස් ඒ ඒ අයගේ හැකියාවන්ට අදාළ වන පරිදි ප්‍රමුඛත්වය දී බාල මහලු දෙපාර්ශ්වය අතර ආදරය, විශ්වාසය, ගෞරවය සහ අෙන්‍යාaන්‍ය බැඳියාව වර්ධනයට බෞද්ධ 'මෛත්‍රී' සංකල්පය ප්‍රායෝගිකව යොදා ගැනීම වැඩි පිරිසකට මානසික සහනයකි. ජීවිතයේ සැඳෑ සමය හැකි පමණ සතුටින් සහ පිවිතුරු මනසකින් යුතු වීම ඉතා වැදගත් වෙයි. වේදනාව, බලාපොරොත්තු සුන්වූ ස්‌වභාවයකින් යුතු වීම, සම්පූර්ණ කළ නොහැකි දේ ගැන වේදනාවෙන් යුතු වීම වැනි සෘණාත්මක ස්‌වභාවයෙන් මිදීමට සුදුසු ක්‍රියාමාර්ග තම ජීවිතයට ළඟාකර ගැනීම වියපත් සමයේ වගකීම වේ. අතීතය ගෙවී අවසන් හෙයින් ද අනාගතය තවමත් ළඟා වී නොමැති හෙයින් ද මේ කාලපරාස දෙක ගැන කුමන හෝ පසුතැවිල්ලක්‌ විය යුතු නොවන බව පාලි සාහිත්‍යයයේ සඳහන් වන්නේ මෙසේය.
'අතීතං නභානු සොචෙය්‍ය නප්පටකචෙ අනාගතං
යදහිතං පහීනංකං අප්පනකූච අනාගතං'
අද වැඩිහිටි සමාජය බෙහෙවින් මුහුණ දෙන ප්‍රබලතම අභියෝගය වන්නේ හුදකලා බවයි. (loneliness) මේ නිසාම එම පිරිස් හෘදයාබාධයන්ට අකාලයේ ගොදුරුව ජීවිතයෙන් සමුගනී. මෙවන් අවස්‌ථාවන් ජය ගැනීමට හෝ අවම කර ගැනීමට බුදු දහම අවධාරණය කරන භාවනා ක්‍රම යොදාගත හැකි අතරම ඒ තුළින් 'කල්‍යාණ මිත්‍රයන්' කිහිප දෙනෙක් තම ජීවිතයට එකතුකර ගැනීම අධ්‍යාත්මික දියුණුවට මෙන්ම එදිනෙදා දිවි පැවැත්මට ද ඵලදායී වේ. පරමාදර්ශී වියපත් ජීවිතයක් ගැන සංයුක්‌ත නිකායේ 'නකුල පිතු' සූත්‍රයේදී කරුණු අවධාරණය කළ යුත්තේ මෙසේය.
'එවං සිකතබ්බං අතුරකායස්‌ස මෙ සතො චිත්තං අනාතුරං භවිස්‌සතීති,
එවං හිතෙ ගහපති සිඛ තබ්බනානී'
මෙම සඳහනේ දාර්ශනික අගය උභය ජීවිතය සාර්ථකව පවත්වා ගැනීම කෙරෙහි යොමු කරලීමයි. මනසේ ප්‍රධානත්වය ප්‍රමුඛත්වයෙහි ලා කරුණු දක්වන බුදු දහම හැම විට දීම මානසික සෞඛ්‍ය ඇති කර ගැනීමට තම අනුගාමික පිරිස් උනන්දු කළ අතර වයස්‌ගත හැම කෙනකුම තමන්ට හැකි පමණින් මානසික ව්‍යායාම්වල යෙදීමෙන් 'චිත්තං අනාතුරං භවිස්‌සති' යනුවෙන් කියවෙන පරිදි නිරෝගී වූ වයස්‌ගත මානසික ශක්තියක් පවත්වා ගැනීමට වෘද්ධ කළමනාකරණයෙන් කටයුතු කර ගැනීමට වගබලා ගත යුතු වේ.
¤☸¤══════¤☸¤☸¤══════¤☸¤
නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
ශ්‍රී ලංකා රාමඤ්ඤ මහා නිකායේ 
