“සීහා” මෙහෙණිය

පෙර බුදුරජාණන් වහන්සේලා ලොව පහළ වූ සමයෙහි බොහෝ කුසල් දහම් වඩා, අප ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ ලොව පහළ වූ සමයෙහි විසාලා නුවර සිංහ සේනාපතිගේ නැගණියගේ දුව වී ‘සීහා’ උපන්නා ය. සීහාව වියපත් වූ කල, එක් දිනක බුදුරජාණන් වහන්සේ සිංහ සේනාධිපතිට දෙසූ ශ්‍රී සද්ධර්මය අසා පැහැදී, සැදැහැ සිත් ඇතිව දෙමාපියන්ගේ අවසර ගෙන පැවිදි වූවා ය.

පැවිදි ජීවිතය අහස සේ නිදහස් වූ තැනකි. සම්බාධ රහිත වු ස්ථානයකි. කාමයෙහි නිසරු බව . ගිහි ජීවිතයෙහි නිසරු බව, සංසාරයෙහි භයානකත්වය දැක ඒ උතුම් වූ නිෂ්කාමී ජීවිතයට ප්‍රවිෂ්ට වූ කල අරමුණ වන්නේ උතුම් නිවනින් සැනසීම ය. තණ්හාව දුරු කිරීම ය. සීහා තෙරණි උතුම් අරහත් ධජය දරාගෙන විවේකී ස්ථානයකට ගොස් හුදකලා ව, එකළාව විදසුන් නුවණ වඩන්නට නිරතුරු ව වීර්යවන්ත වූවා ය.

සිත නම් පුදුමුකාර ය. සංසාරයෙහි දුක්ඛිත ගමනට හේතුව සිතම ය. සීහා තෙරණිය විදසුන් වඩද්දී බැහැරින් පැමිණෙන දළ අරමුණු වලට සිත නතු වීම වළක්වා ගත නොහැකි විය. සත් වසරක් පුරා අයහපත් සිතුවිලිවලින් බාධා විඳිනු ලැබුවා ය. පෘථග්ජන සිත නිරතුරුව ම කිලිටි අකුසල සිතිවිලිවලට තෝතැන්නක් වේ. සසරේ කෙලෙස් දහම් ඉස්මතු වී පැමිණේ.

වීර්යවන්ත සිතකින් කෙලෙස් දුරු කිරීමට උත්සුක වීමේ දී දියෙන් ගොඩගත් මසකු සේ සිත මහත් වු අසහනයෙන් අපහසුවෙන් ක්‍රියා කරයි. අළුයට ගිනි අඟුරු ලෙසින් යටපත්ව තිබී කෙලෙස් දහම් ඉස්මතු වේ. ලෝභය, ද්වේෂය, මෝහය මුල් වූ අකුසල සිතිවිලි මහත් සේ වෙහෙස කරයි. ලෝභය හේතුවෙන් රූපාදී ආරම්මණයන් හි ඇලේ. එය මක්කටාලේපය මෙන් ආරම්මණය තදින් අල්ලා ගනී.

මක්කටාලේපය ලෙස හඳුන්වනුයේ වඳුරන්, රිලවුන්, ඇල්ලීම සඳහා සාදාගන්නා, ලාටුවකි. එය ගසක යම්කිසි තැනක ගල්වා තැබූ කල් හි එතැනින් යන වඳුරාගේ අතක් හෝ පයක් එහි ඇලේ. එක් අතක් ඇලුණු වඳුරා එය ගැල්වීම සඳහා අනික් අත ලාටුව මත තබයි. එය ද එහි ඇලේ. අනතුරුව අත් ගැලවීමට වීර්ය ගැනුම පිණිස එහි තබයි. අත් පා ගැලවීම සඳහා මුහුණ ළං කරයි. එය ද ඇලී වඳුරා මිනිසුන්ට හසුවේ.

මක්කටාලේපය වඳුරා තදින් අල්ලන්නාක් මෙන් මේ ‘ලෝභය’ රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, ස්පර්ශයන් තදින් අල්ලා ගනී. යම්කිසි අරමුණක ලෝභය වරක් ඇති වූ කල්හි ගංගාවක් ගලා යන්නාක් මෙන් දිගින් දිගටම නැවත නැවත ඒ ලෝභය ඇති වේ. ගංගා ප්‍රවාහය ඊට හසුවන සියල්ල සාගරය කරා ගෙන යන්නාක් මෙන් ගංගාවක් මෙන් දිගට ඇතිවන ලෝභය එයට හසුවන සත්ත්වයන් අපාය කරා ගෙන යන්නේ ය. මෙලෙස ලෝභය නමැති අකුසල සිතුවිලි නිසා සංසාරයෙහි දීර්ඝ ගමනක් යන්නෙකු බවට පත් වේ.

ද්වේෂය ද එවැනි ප්‍රබල අකුසල ධර්මයකි. වස්තුන් පිළිබඳ ව, පුද්ගලයන් පිළිබඳ ව මෙලෙස ද්වේෂ සිත් පහළ වේ. තමාට අලාභයක් හෝ අවමානයක් කළ අයෙකු සිතට අරමුණු වූ කල ඒ පුද්ගලයා හා ගැටෙන පුද්ගලයා තල්ලු කර දමන, පුද්ගලයා කෙරෙහි එල්ලෙන, පුද්ගලයාට රිදවන එක්තරා රෞද්‍ර ස්වභාවයක් සිත හා එක්ව ඇතිවන බව බුදුපියාණන් වහන්සේ දේශනා කොට වදාළ සේක. මෙසේ වු ද්වේෂ සිත ගල්පහරක් වැදුනු සර්පයකු සේ බොහෝ බියකරු ය. රෞද්‍ර ය. එය විසක් සේ වහා ශරීරය පුරා පැතිර යයි. ගින්නක් සේ පුද්ගලයාගේ සිත, කය දවයි.

අනෙක් ප්‍රබල අකුසල ධර්මය නම් මෝහයයි. සිතින් යම් අරමුණක් ගන්නා කල්හි, ඒ අරමුණ ඇති සැටියට නිවැරැදි ලෙස දැනගත නොහැකි පරිදි ආවරණය කරණ ධර්මය මෝහය යි. මෝහයෙන් කරන ආවරණය නිසා අනිත්‍ය වු පඤ්චස්කන්ධය නිත්‍ය වූවක් සේ දකී. දුකක් වූ පඤ්චස්කන්ධය සැපයක් සේ දකී. නියම සැපය වු නිවන නපුරක් සේ දකී. නිවන් මග වන ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය කරදරයක් සේ දකී.

මෙසේ අකුසල් සිතුවිලිවලින් බාධා කරනු ලැබීම නිසා “සීහා” මෙහෙණිය සිතේ සැනසීමක් නොලැබු වාය. මට මේ පව්කාර ජීවිතයෙන් ඇති ප්‍රයෝජනයක් නැතැයි සිතුවා ය. ගෙල වැලලා මැරෙමියි, ලණුවක් ගෙන ගසකඅත්තක බැද අනෙක් කොණ තමාගේ ගෙල වටා බඳිද්දී, පෙර කළ පුරුදු විසින් සිත භාවනාවෙහි නියැළුණි. මෙය ඇයගේ අන්තිම ආත්මභාවය විය. මද්ද ගෙලෙහි පිහිටියේ ය. එකෙණිහි ම නුවණ මුහුකුරා ගිය නිසා විදර්ශනා ප්‍රඥාව අවධි කොට සිව්පිළිසිඹියා සහිත මහ රහත් භූමියට පත්වූවා ය. සියලු දුකින් අත්මිදුණු ශ්‍රේෂ්ඨ උත්තමාවියක බවට පත් වූවා ය.

කෙලෙස් ගැට දුරුකොට විදර්ශනා නුවණින් ලෝකය දකින්නට ප්‍රඥාවකින් යුක්ත වු සීහා මහරහත් තෙරණියක ලෙස උත්තරීතර තත්ත්වයට පැමිණෙත් ම මද්ද බෙල්ලෙන් මිදී ඉවත් විය. නිවනින් නිවී සැනසුනා වූ සීහා මහරහත් තෙරණියගේ නික්ලේෂී හදවතින් නිපන් විරාගී සිතුවිලි අපූර්ව වෙති. ධෛර්යක් ඇති කිරීමට සමත් වෙති.

“දැඩි ලෙස ගත්තා වූ කාමරාගා දී ක්ලේශයන් විසින් මැඬලනු ලැබීමි. රූපාදින් කෙරෙහි සුභ වශයෙන් පැවතීමි. කාමරාගාදීයෙන් මැඩුණු සිතෙහි වසඟට පැමිණියෙමි . සිතෙහි සුළු වූ හෝ සාමයක් නොලැබුවෙමි. දමනයක් නොලැබුවෙමි. එකඟ බවක් නොලදිමි.”

“කෙලෙස් වලින් මැඩුණූ හෙයින්, මහණ සුවයක් නොලද හෙයින් රැහැන් තොණ්ඩුව ගෙන වනයට පිවිසියෙමි. නැවත හීනබවට පැමිණෙනවාට වඩා මෙහි ගෙල වැලලා මියයෑම යෙහෙකි.”

තද මද්දක් සාදා ගසක අත්තක බැඳ තොණ්ඩුව ගෙලෙහි දා ගතිමි. ඒ කෙණෙහි ම මගේ සිත කෙලෙසුන් කෙරෙන් මිදිණ.” මේ ආකාරයට පඤ්චඋපාදානස්ඛන්ධය පිළිබඳ වූ තෘෂ්ණාව දුරු කළ සිතක් ලබන්නට සීහා මහරහත් තෙරණින් වහන්සේ කෙතරම් භාග්‍යවන්ත වූවා ද?

Ancient Meditations

¤☸¤══════¤☸¤☸¤══════¤☸¤

ජීවන ගමනේ අතරමං නොවීමට නම්...

බත්තරමුල්ල 

සිරි සුදස්සනාරාම 

සදහම් සෙනසුනෙහි 

ප්‍රධාන අනුශාසක ආචාර්ය 

මිරිස්සේ ධම්මික හිමි

මෙලොව පමණක් නොවෙයි. සංසාරික වශයෙන් ද අනාරක්ෂිත නොවන්නට නම්, තමන් මෙලොව රක්ෂිත විය යුතු ය. තමන්ට රැකවරණයක් සලසාගත යුතු ය. තමා තමාට පිහිටක් වී, රැකවරණයක් වී බාහිර වස්තූන් ද රැකවරණයට උපකාරී කර ගැනීම ධර්ම මාර්ගයෙන් පෙන්වා දෙන අදහසයි.

තමන් ආරක්ෂා නොකර අන් අය හෝ බාහිර වස්තු හෝ රැක ගැනීමෙන් තමන්ට යහපතක් නොවන බව සංයුක්ත නිකායේ කෝසල සංයුත්තයට අයත් අත්තරක්ඛිත සූත්‍ර දේශනාවේ දී භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කළහ. උන්වහන්සේ අවධාරණය කළේ පළමුව තමා රැකගෙන අන් අය හෝ අන්වස්තු හෝ රැක ගැනීම ප්‍රඥාවන්තයන් විසින් කළයුතු මාර්ගය බව ය.

ජීවන ගමනේ සංතෘෂ්ටිය සොයාගෙන යන බොහෝ පිරිස් විසින් සංතෘෂ්ටිය සොයනු ලබන්නේ අන් අය හෝ අන්වස්තූන් හෝ එනම්, බාහිර පුද්ගලයන් හා බාහිර වස්තූන් කෙරෙහි විශ්වාසය තැබීමෙනි. බාහිර වස්තු සොයාගැනීමෙනි, ඒවා රැක ගැනීමෙනි. මට සතුටක් තියෙනවා. ආරක්ෂාවක් තියෙනවා යන අදහසිනි.

බාහිර පුද්ගලයන් මගේ කර ගැනීමෙන්, මගේ යැයි අයිතිකර ගැනීමෙන් රැකවරණයක්, ආරක්ෂාවක් ඇතිවෙනවා යන අදහසිනි. ආරම්භයේ දී ම ඔබට මෙසේ සඳහන් කරමි. තමන්වත් තමාට හිමි නැති ශරීර පුංජයක් දරාගෙන, ඒ ඒ පුද්ගලයන්ටවත් අයිති නැති ඒ ඒ පුද්ගලයන්ගේ ශරීර පුංජයන්ගෙන් පිහිටක් සතුටක් ලබන්නට ප්‍රාර්ථනා කිරීම නුවණැත්තන් විසින් කළ යුතු මඟක් නොවන බව පැහැදිලි කරගත යුතුම ය.

මේ නිසා මෙලොව පමණක් නොවෙයි. සංසාරික වශයෙන් ද අනාරක්ෂිත නොවන්නට නම්, තමන් මෙලොව රක්ෂිත විය යුතු ය. තමන්ට රැකවරණයක් සලසාගත යුතු ය. තමා තමාට පිහිටක් වී, රැකවරණයක් වී බාහිර වස්තූන් ද රැකවරණයට උපකාරී කර ගැනීම ධර්ම මාර්ගයෙන් පෙන්වා දෙන අදහසයි.

ස්වාමියා, බිරිඳ, මවුපියන්, දරුවෝ, සොහොයුරු සොහොයුරියන් ආදී වශයෙන් ඔවුනොවුන් පවසන්නේ ‘නුඹ මගේ ය. නුඹ මට සිටිනවා. නුඹ සිටිනා කල් මට බිය විය යුතු කිසිවක් නැත’. ආදී වශයෙනි. එහෙත් තමාගේ සිතෙහි දහමේ පෙන්වා දෙන ආකාරයෙන් මනා වූ රැකවරණයක් සලසා ගත්තේ නම්, බාහිර පුද්ගලයන් මොනතරම් තමා සමීපයේ සිටියත්, බාහිර වස්තූන්, මිල මුදල්, ධන ධාන්‍ය වැනි දෑ තමා සන්තකයේ මොනතරම් පැවතුණත්, මනසින් මොනතරම් අනාරක්ෂිත වී ඇත්දැයි හඬන, වැළපෙන හිස් ආකාසය දෙස බලාගෙන සුසුම් හෙළන බොහෝ පිරිස් දැකීමෙන්, ඔවුන්ට ඇහුම්කන් දීමෙන් තේරුම්ගත හැකි වන්නේ ය. මේ කතාව ඔබේ ජීවිතයේ ඔබේ ම අත්දැකීමක් ද විය හැකිය.

මේ නිසා අත්තරක්ඛිත සූත්‍ර දේශනාවේ පෙන්වා දෙන සදහම් පෙළ ඔබගේ ජීවිතයට ගළපා ගන්නටත්, කල්‍යාණ මිත්‍ර ආශ්‍රයෙන් අන් අයත් ඒ දහම් මඟට යොමු කරන්නටත් ඔබට ඉතාමත් කරුණාවෙන් ආරාධනා කරමි. මේ මාර්ගය දැනගැනීමෙන් ම ලෞකික වශයෙන් ධර්මානුකූල සංතෘෂ්ටියක් ලැබීමත්, මෙලොව වශයෙන් ම පරමාර්ථ ධර්මය අවබෝධ කර ගන්නටත් එමගින් සියලු කෙලෙසුන් නැසීමේ මාර්ගය සකසා ගැනීමටත් අවස්ථාව සැලසේ.

දිනක් පසේනදි කොසොල් රජතුමා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වෙතට පැමිණ ගෞරවකොට මෙසේ සඳහන් කළේ ය. “භාග්‍යවතුන් වහන්ස, මම හුදකලාව සිටින අවස්ථාවක මගේ සිතට මෙවැනි අදහසක් පැන නැගුණා. ඒ කුමක් ද? කවුරුන් විසින් ආත්මය රක්නා ලද්දේ ද? කවුරුන් විසින් ආත්මය නොරකිනා ලද්දේ ද? යනුවෙනි”. භාග්‍යවතුන් වහන්ස, ඒහා සමඟින් ම මගේ සිතට මෙවැනි අදහස් රාශියක් ඇතිවුණා. යම් කිසි කෙනෙක් කයෙන් දුසිරිත් කෙරන්නේ ද? වචනයෙන් දුසිරිත් කරන්නේ ද? සිතින් දුසිරිත් කරන්නේ ද? ඔහු විසින් තමා නොරකිනා ලද්දේ ය. යම් ආකාරයෙන් ඔහු ඇතුන් පිරිසක් රකින්නේ වෙයි. අශ්වයන් සමූහයක් මගේ යැයි කියමින් ආරක්ෂා කරන්නේ වෙයි. ඒ වගේ ම රථ සමූහයක් තමා වෙත පවත්වා ගන්නේ වෙයි. පාබල සෙනග හෙවත් බොහෝ පිරිස තමා වෙත පවත්වාගෙන රකින්නේ වෙයි. එනමුත් ඔවුන් විසින් තමා ම නොරක්නා ලද්දේ වේ. එයට හේතුව කුමක් ද? ඉහත සඳහන් කළ ඇත්, අස්, රිය, පාබල නම් වූ සියලු වස්තූන් බාහිර දේ ම ය. ඒවා රැකීම බැහැර වස්තූන් රැකීමක් වන්නේ ය. ආරක්ෂා කිරීමක් වන්නේ ය. ඒවා රැක ගැනීම තමාගේ අධ්‍යාත්මය රැකගැනීමක් වන්නේ නැත. තමාගේ ඇතුළත රැක ගැනීමක් වන්නේ නැත. එනම් තමාගේ සිත රැක ගැනීමක් වන්නේ නැත. එසේ නම් ඔහු විසින් තමා නොරක්නා ලද්දේ යැයි මට හැඟෙනවා”.

කොසොල් රජතුමා තවදුරටත් මෙසේ සඳහන් කළේ ය. “භාග්‍යවතුන් වහන්ස යම් කිසි කෙනෙක් කයෙන් සුසිරිත් කරනවා ද? වචනයෙන් සුසිරිත් කරනවා ද? සිතින් සුසිරිත් කරනවා ද? ඔවුන් විසින් හැබෑවට ම තමා රක්නා ලද්දේ වෙයි. එනම් ආරක්ෂා කරගත්තේ වෙයි. ඔහු විසින් ම ඇත්, අස්, රිය, පාබල නොරකිනා ලද නමුත්, ඔහු සුචරිත මාර්ගය අනුගමනය කිරීම නිසා තමාගේ ආත්මය, තමාගේ ජීවිතය, තමාගේ පැවැත්ම මනාකොට රැක ගන්නා ලද්දේ වේ ම ය. එය අධ්‍යාත්මික ආරක්ෂාවක් බවට ම පත්වන්නේ ය. එය රැකීම බැහැර ආරක්ෂාවක් බවට පත්වන්නේ නැත. එනම් ඔහු විසින් තමන් ආරක්ෂා කරන ලද්දේ යැයි මට අවබෝධ වුණා. භාග්‍යවතුන් වහන්ස, මා නිවැරදි ද? දේශනා කරනු ලබන සේක්වා”.

බුදුරජාණන් වහන්සේ කොසොල් රජතුමාට මෙසේ පිළිතුරු දේශනා කළහ. “මහරජ එය එසේම ය. යම් කිසි කෙනෙක් කයෙන් දුසිරිත් කෙරෙත් ද? වචනයෙන් දුසිරිත් කෙරෙත් ද? සිතෙන් දුසිරිත් කෙරෙත් ද? ඔහු විසින් තමා නොරක්නා ලද්දේ වෙයි. සඳහන් කළ අයුරින් ඔවුන් ඇත්, අස්, රිය, පාබල රකින්නේ ද? එසේ රකින්නේ නමුත් ඒ සියල්ල ඔහුගේ රැකීමක්, ඔවුන්ගේ ඇතුළත හෙවත් අධ්‍යාත්මය රැකීමක් නොවන්නේ ය. එනම් ඔහු නො රකිනා ලද්දේ ය. ඒ කවර හෙයින් ද? ඒ සියලු ආරක්ෂාව, රැකවරණය, බැහැර රැකීමක් වන නිසා ය. ඒ රැකීම තමාගේ අධ්‍යාත්මය හෙවත් ඇතුළත රැකීම නොවන්නේ ය. එහෙයින් ඔහු විසින් තමා නො රකිනා ලද්දේ යැයි පැවසිය යුතුමය. මහරජ, යම් කිසි කෙනෙක් කයෙන් සුසිරිත් කරනවා ද? වචනයෙන් සුසිරිත් කරනවා ද? සිතින් සුසිරිත් කරනවා ද? ඔහු විසින් තමා රක්නා ලද්දේ ම ය.

මුලින් සඳහන් කළ පරිදි ඇත්, අස්, රිය, පාබල රකින්නේ හෝ රැකගත්තේ නැති වූව ද, තමා විසින් තමා රැකගත්තේ බවට පත්වන්නේ ය. එයට හේතුව තමාගේ අභ්‍යන්තරය හෙවත් අධ්‍යාත්මය තමා විසින් රැක ගැනීම ය. එනම් සුචරිත මාර්ගයේ හැසිරීම ය. සුචරිතය රැකීම බැහැර රැකීමක් නොවේ. තමන් විසින් තමන් ම රැක ගැනීම ය.

මෙසේ දේශනා කළ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කොසොල් රජතුමාට උතුම් ගාථා රත්නයක් දේශනා කළ සේක.

කායෙන සංවරො සාධූ

සාධු වාචාය සංවරො

මනසා සංවරො සාධූ

සාධු සබ්බත්ථ සංවරො

සබ්බත්ථ සංවුතො ලජ්ජී

රක්ඛිතෝති පවුච්චති

කයෙන් සංවරවීම මැනවි, වචනයෙන් සංවර වීම මැනවි. සිතින් සංවරවීම මැනවි. හැම තන් හි ම සංවරය මැනවි. හැම තන්හි ම ආරක්ෂා වූයේ පාපයට, අවබෝධයෙන් ලජ්ජාවක් ඇති වූයේ, තමා රැකුණේ යැයි කියනු ලැබේ.

මේ දහම් කතාව අප සියලු දෙනාගේ ම ජීවිතවලට ගළපා ගනිමු. ගෘහස්ථ ජීවිතයක හෝ වේවා, පැවිදි ජීවිතයක හෝ වේවා තමා තමාට ලෙන්ගතු නම්, ප්‍රියවන්ත නම්, කුමක් කළ යුතු දැයි අප විසින් තේරුම් ගත යුතුම ය. පැවිදි ජීවිතයක සියලු දුක් නසා නිවන සාක්ෂාත් කර ගැනීම හෙවත් අවබෝධය පිණිස, ගෘහස්ථ ජීවිතයෙන් බැහැරව කසාවත් ඇඳ පැවිදි ජීවිතයට පත්වන්නේ නම් තමා රැක ගත යුතු ය. අධ්‍යාත්මය ආරක්ෂා කර ගතයුතු ය. එනම් කයින්, වචනයෙන්, සිතින් සිදුවන දුසිරිත්වලින් බැහැරව සුචරිත මාර්ගයට අවබෝධයෙන් ම සිත යොමු කර ගත යුතු ය. ඒ වෙනුවෙන් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කළ උතුම් වූ ශ්‍රී සද්ධර්මය ත්‍රිපිටකය පුරා ම අන්තර්ගත ව පවතී. කෙටියෙන් සඳහන් කරන්නේ නම්, ප්‍රාතිමෝක්ෂ සංවර සීලයේ පිහිටීමේ පටන් සිල්වත් විය යුතුවන්නේ ය. ඒ පළමු ව තමා රැක ගැනීම ය.

දීපා පෙරේරා

¤☸¤══════¤☸¤☸¤══════¤☸¤