නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
ආචාර්ය පූජ්‍ය බුද්ධගයාවේ සිසිලචන්ද්‍ර මෛත්‍රිය හිමි
දිව උපකාරී වන්නේ රසය ලබාගැනුමටය. එයද එකිනෙකාගේ පරස්‌පර රුචිකත්වය අනුවය. සත්‍ය වශයෙන් බැලුවොත් දිව අනුසාරයෙන් රසය දැනෙන්නේ සිතටය. තෘප්තිමත් කරගන්නේ දිව නොව සිතය. ඇතැමකුට බලුමස්‌ ඉතා රසැති ආහාරයකි. ඇතැමකුට ඉතා පිළිකුල්ය. එම සිද්ධාන්තයෙන්ම සිතේ ස්‌වභාවය විග්‍රහ කරගත හැකිය. කෙනකු සිහි නැතිව සිටින විටද දිවට රස නොදැනේ. එසේ නම් පාලනය කරගත යුත්තේ සිතය. මෛත්‍රිය, කරුණාව වැඩිය යුත්තේ සිතෙන්ම පමණි. නිවන කරා ඇදෙන්නේ සිත හෙවත් නාමයයි. දැනුවත් වීම වටී.
වර්තමාන ලෝකයේ සිල්පද සහ මෛත්‍රිය සීමා වී ඇත්තේ හුදු වචන මාලාවකට පමණි. කෙතෙක්‌ තේරුම් කර දුන්නද තේරුම් යන්නේ නැත.
පංචශීලය ප්‍රතිපදාවකි. අඬි හත්දෙනා කැඳ ඉව්වත් සැලිය රවට්‌ටන්න හැකි sවූයේ නැත. තමන්ව තමන්ම රවටා නොගැනීම යහපති. නිදහසට කරුණු විශ්වයට අදාළ නැත. මියගිය පසු ක්‌ෂණයක්‌ පාසා කුණුවී යන සියලු මෘත ශරීරවලින් පිටවන්නේ එකම ගන්ධයයි.එම කුණුප කොටස්‌ සැම අවසානයේ පස්‌වන්නේ පොලවටය. ඔබ ගිල දමන සත්ව අෙ¹aනාවටද වන්නේ එයමය.
රාග වෛරසයෙන් පිරි සියලු සතුන්ගේ මාංශද පිරී පවතිනුයේ කාම රාග වෛරසයයි. ඒවා භක්‌ෂය කරන්නවුන්ගේ ශරීර පිරී ඉතිරී යනුයේ රාග, ද්වේශ, මෝහ වෛරසයයි. ගැලවීමක් පෙනෙන තෙක්‌ මානයක නැත. රාග වෛරස රසයෙන් ලබන නිවනක්‌ නොමැත. උතුම් බඹසර රැකීමට රාග කාමය වඩවන ආහාර හලාහළ විෂකි. බවුන් වැඩීම තාරාවා පිටටදමන වතුර මෙන් ක්‌ෂණිකව විසිවේ.ස්‌වශරීරය තුළින්ම එය පිට කෙරේ. එම පිට කිරීමද තෘෂ්ණාභරිතවම සිදුවේ. එයට සත්ව මිනිස්‌ ප්‍රභේදයක්‌ නොමැත.
සිත සැමවිටම ශරීරය සමග පංචඉන්ද්‍රියයන් පිනවීමට තැත්කරන අතර ඇතැම් අවස්‌ථාවලදී ශරීරය විසින් සිත මෙහෙයවන බවද සිතට ගන්න. නොනිමි තෘෂ්ණාව දරුණු තත්ත්වයට පත්වන්නේ එවිටය. සරල ආහාර ගැනුමෙන් සහ සරල දිවි පැවැත්මෙන් ශරීරය පාලනය කරගත යුත්තේ එනිසාය.
ආගම යනු ආත්මය ගලවා ගැනීමේ මගය. මෙලොව සියල්ල අනිත්‍ය වූ විට ගලවා ගැනුමට ආත්මයක්‌ මිනිසාට නොමැත. සියලු සතුන් සුත මුදිත වියයුත්තේ උදර කුහරයේද නැතිනම් නිවන් මගේහිද? වෛරයෙන්, ක්‍රෝධයෙන aමියයන සතාගේ චුතිය යෑවෙන්නේ සුගතියටද නැතිනම් සතර අගතියටද?
සතර අපා ගත වන සතුන් තව තවත් පව්කාර අඳුරේ ගිල්වීමට අනුබල දෙන්නේ තෘෂ්ණාභරිත වූ මනස උසස්‌ යෑයි කියාගන්නා මිනිසුන් නොවේද? මෙවන් අය කෙළවරක්‌ නැති අනවශ්‍ය අකුසල් කන්දරාවකට කරගසන්නේ යෑයි කෙලෙස සිතන්නද?
මවු කුසින් බිහිවූ කිසිවකු තවත් මවු කුසකින් දුකින් බිහිවූවකු ආහාරයට ගත නොයුත්තේය. එවිටය, 'නහි ජාතු ගබ්බ සෙය්‍යං පුනරේතීතී' වනුයේ. කරණීය මෙත්ත සූත්‍රයේ අවසන් පදය එයයි.
තිරිසන් අපායේ ඉපදී කළ පව් නොනිමිව ගෙවීමට සිදුවන තිරිසනුන්ගේ පව් ගෙවීමට අපද පවින් දායක වී අහක යන පව් අපත් කරගසා ගත යුතුද? ඇතැමුන් දුක්‌ඛ සත්‍යය ප්‍රඥවෙන් තේරුම් ගැනීමට යන්ත දරන්නේ දුක් සාගරයක්‌ ගිලිමින්ය. ලොව ඇති ලොකුම විහිළුව එයයි. සියලු සතුන්ගේ ඉපදීම, පැවැත්ම, මරණය දුක්‌ඛ සත්‍යයෙන් ප්‍රථමය වේ. වානයෙන් තොරව නිර්+වාණය ළඟාකර ගැනුමට කෙටි මාර්ග නොමැත. සියලු දැ අනිත්‍ය හා නැවත නොඑන අතීතයට ඇදීයන බැවින් සියලු ආශාවන් දුරස්‌ථ කිරීමට අධිෂ්ඨානශීලීව පියවරෙන් පියවර ඉදිරියට යා යුතුය.
මනුෂ්‍යයන්ගේ සහ තිරිසනුන්ගේ භක්‌ෂණ ක්‍රියාවලියේ වෙනස නම් රස විඳිමින් මිනිසා ආහාර අනුභව කරයි. තිරිසනුන් ආහාර ගන්නේ හුදෙක්‌ ජීවත්වීමටය.
තිරිසන් අපායේ පව් ගෙවන තිරිසන් සතුන්ද පස්‌කම් සුව මනාව වින්දනය කරති. ගහනය බෝ කරති. කන කස්‌බෑවා විය සිදුරෙන් අහස බලනවාක්‌ වැනි දුර්ලභ මිනිසත් බව ලැබූ මනස උසස්‌ කවදා හෝ මියයන මිනිසුන්ද එසේම කළ යුතුද? ප්‍රඥවන්තයනි. මෙම පරම සත්‍යය නොපමාව වටහාගන්න. බොහෝ විට මෙය ඔබගේ අවසාන අවස්‌ථාව විය හැක.
සත්ව ගහනය සහ මිනිස්‌ ගහනය කෙතෙක්‌ද යන්න සම්බුදුරදුන් විග්‍රහ කළේ මාපට ඇඟිල්ල උඩ තබාගත් පස්‌ සහ මහ පොළොවේ පස්‌ සංසන්දනය කිරීමෙනි. එසේ නම් අපගේ මනසට නැඟෙන්නේ තිරිසන් භවවල උපදින්නේ සියතින් පව් කළ අය පමණක් නොව පව්කම් අනුමත කළ, අනුබල දුන් අයද තිරිසන් භවවල උපදින බව ගම්‍යමාන වේ.
නිවනට අවතීර්ණවීමේ මූලික පියවර සමථ භාවනා වැඩීමය. උපමාවකට ගතහොත් දිවීමේ තරගයකදී සැරසෙන්, එල්ලවෙන් යන නියෝග ක්‍රියාත්මක කිරීමක්‌ වැනිය. මීළඟට සිදු වන්නේ දුවන්ෘ යන නියෝගය ක්‍රියාත්මක වීමය. උපමාවකට ගතහොත් එය අපට දැකිය හැක්‌කේ විදසුන් වැඩීමය. විදසුන් වඩා අවසාන ඉලක්‌කය කරා ළඟාවීම නිවන හෙවත් නිර්වාණය වේ. මගදී ඇද වැටුණොත් නිවන නැත. තරගයකට සහභාගි වූවා පමණි. ඔබ සැමට තෙරුවන් සරණයි.
