නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
නීතිය යනු කුමක්‌ද එය කවදා කෙසේ ඇතිවීදැයිද විශේෂ සඳහනක්‌ තෙකාතැනකවත් නැත. අපේ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ බුද්ධ නීතිය කරුණාව, දයාව, මෛත්‍රීය හා සානුකම්පිත භාවය මෙන්ම ලෝකෝත්තර සුභසිද්ධියද අරමුණුකර ගෙන පදනම් වූවක්‌ බැවින් කායික දඬුවම් නොමැත. බුද්ධ නීතිය යනු කුමක්‌දැයි යන්න පිළිබඳව බුද්ධ නිති සංග්‍රහය නම් සිය කෘතියෙහි අර්ථ විග්‍රහයක්‌ කරන මහා ධර්මධර අපවත්වී වදාළ රේරුකාණේ චන්දවිමල මහ හිමිපාණෝ මෙසේ සඳහන් කර ඇත. මිනිසාට පැමිණි දුක් ඉක්‌මවීමය, පැමිණිය හැකිදුක්‌ වලක්‌වා ගැනීමය, නොලැබූ සම්පත් ලබා ගැනීමය, ලැබූ සම්පත් නොනැසෙන සේ පවත්වා ගැනීමය, මරණින් මතු අපාගත නොවී සුගතිගාමී වීමය යන කරුණු පස පසක්‌ කර ගැනීම සඳහා දත යුතු හා පිළිපැදිය යුතු උපදෙස්‌ බුද්ධ නීතිය නම්වේ. ලොව යෙහෙන් වෙසෙනු කැමති සියලු දෙනාම මෙම නීති ඉගෙන ගතයුතු බවද උන්වහන්සේ වැඩිදුරටත් දක්‌වා ඇත.
මේ සඳහා බුදුරජාණන් වහන්සේ විනය නීති දේශනා කර ඇත. භික්‌ෂුන් වහන්සේ සඳහා විනය නීති 227 ක්‌ ද භික්‌ෂුණීන් සඳහා 311 ද මීට අමතරව වත් පිළිවෙත් රාශියක්‌ද නියමකර ඇත.
භික්‌ෂුන් සඳහා භික්‌ෂුණීන් සඳහා
පාරාජිකා 4 8
සංඝාධිශේෂ 13 17
අනියත 2 2
නිස්‌සග්ගිය පාචිත්තය 30 30
පචිති ඇවත් 92 166
පටිදේශණිය 4 8
ගේය ශික්‌ෂාපද 75 75
අධිකරණ 7 7
227 311
ගිහියන් සඳහා බුදුරජාණන් වහන්සේ දක්‌වා ඇත්තේ උපදෙස්‌ මාළාවක්‌ මිsස නීති රිති ලෙසම හැඳින්විය නොහැක. බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙම විනය නීති රීති සඳහා දඩුවම්ද පනවා ඇත. භික්‌ෂු භික්‌ෂුණීන් සඳහා සතර පාරාජිකා, සංඝාදිශේසෂ, පචිති නිසගි දුක්‌කටාපත්ති ආදියට පත් කිsරීම එවැනි දඬුවම්ය. පෘතග්ජනවූ ගිහියන්ට දෙන දඬුවම පත්තනි කුග්ජන ලෙස හැඳින්වේ. එනම් එවැනි ගිහියන්ගේ සිව්පසය පිළිනොගනිමයි. එසේම ඉස්‌ලාමීය ආදී ආගම්වල මෙන්ම සමාජ නීති රීති, අධිකරණ නීති රීති පනවා නැතත් රාජානං අතිවත්තති යනුවෙන් රාජ ආඥාවන්ට යටත් විය යුතු බවට උපදෙස්‌ දේශනාකර ඇත.
බුදුරජාණන් වහන්සේ විනය නිති රීති පැනවුවා පමණක් නොව, විනය කඩකරන අවස්‌ථාවන්හිදී ඒවාට මැදිහත්වී ගතයුතු ක්‍රියාමාර්ගද ගත්සේක. කීටාගිරි වස්‌තුව යනුවෙන් බුදුදහමේ හැඳින්වෙන්නේ එවන් සිද්ධියකි. බුදුරජාණන් වහන්සේ සැවත්නුවර දෙවරම් වෙහෙර වැඩවාසය කරන සමයේ කීටාගිරි ආරාමවාසී භික්‌ෂුන් වහන්සේලා අනාචාරයේ හැසිරෙමින් ගිහියන්ගේ හිත් ගැනීමට භික්‌ෂුන් වහන්සේට අකැප කොට තිබෙන කුල දූෂණ අනවශේෂකම් කරමින් ගිහියන් සමග උරෙන් උර ගැටෙමින් ඔවුන් හා ප්‍රීති වෙමින්, නටමින් මෙලොවදී හැකිතාක් සතුටුවිය යුතුයෑයි පවසමින් වාසය කරන්නට වූහ. මේ අතර ඒ ගම ගමට වැඩි සිල්වත් භික්‌ෂුන් වහන්සේ නමකට තම ග්‍රාමයේ භික්‌ෂුන් වහන්සේලා මෙන් නොහැසිරෙන බවට චෝදනා කරමින් උසුළු විසුළු කරමින් නිග්‍රහ කරන්නට වූ අතර පිඬුසිඟා වැඩීමේදී කිසිදු ආහාරයක්‌ පවා නොදුන්නෝය. එහි විසූ එක්‌ සිල්වත් උපාසකයෙක්‌ මෙම භික්‌ෂුන් වහන්සේ තම නිවසට කැඳවා දානමානාදියෙන් සංග්‍රහ කොට තම ගමේ භික්‌ෂුන් වහන්සේලාගේ නොමනා හැසිරීම බුදුරජාණන් වහන්සේට දන්වන ලෙසට ඉල්ලීමක්‌ කළේය. එම භික්‌ෂුන් වහන්සේ බුදුරජාණන් වහන්සේ හමුවී ඒ බව දැන්වීය. බුදුරජාණන් වහන්සේ ඒ බව සොයා බලා සැරියුත් මුගලන් දෙනම කැඳවා කීටාගිරියට වැඩමකර එම භික්‌ෂුන් වහන්සේලා කීටාගිරියෙන් පිටමන් කිරීම් වශයෙන් සංඛ්‍යාත පබ්බාජනිය කර්මය කරල ලෙස උපදෙස්‌ දුන්සේක.
එසේම සත්‍යය සොයා ගැනීම සඳහා බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් කොමිසම් පත්කළ අවස්‌ථාද බුදුදහමේ සඳහන්ව ඇත. ඒ මහාශ්‍රාවක කුමාර කාශ්‍යප මාතාවට අනාවාර චෝදනා නැගුණ අවස්‌ථාවේය. එම මාතාව දරුවකු පිළිසිඳගත් බව නොදැන දේවදත්ත තෙරුන් යටතේ පැවිදි වූවාය. එහෙත් ටික දිනකින් ඇයගේ ගර්භය මෝරා වැඩෙන්නට වු බැවින් සෙසු මෙහෙණියෝ ඇයට අවලාද නගා දෙව්දත් තෙරුන්ට දැන්වූවාය. දෙව්දත් තෙරුන් කිසිදු වගවිභාගයක්‌ නොකරම ඇය පැවිදි බවෙන් ඉවත් කළේය. අන්පිළිසරණක්‌ නොවුන ඇය බුදුරජාණන් වහන්සේ සොයා ගියාය. බුදුරජාණන් වහන්සේ කරුණු විමසා ඇයගේ නිර්දෝෂිභාවය තේරුම්ගෙන අන් අයටද ඒ බව ඒත්තු ගැන්වීම සඳහා කරුණු සොයා බැලීSමට කොමිසමක්‌ පත්කරණ ලදී. ඒ සඳහා කොසොල් මහ රජතුමාත්, අනේපිඬු සිටුතුමාත් විශාකා මහා උපාසිකාවත් පත්කරන ලද අතර විsසාකා මහා උපාසිකාව පත්කරන ලද්දේ කාන්තාවකගේ ප්‍රශ්නයක්‌ විසඳීමට කාන්තාවක්‌ වඩාත් සුදුසු නිසාත්, ඇය දරුවන් විසිදෙනකුම ප්‍රසූතකර හසළ අත්දැකිම් තිබූ නිසාත්ය. මෙම ත්‍රි පුද්ගල කමිටුව කුමාර කාශ්‍යප මාතාවගෙන් කරුණු විමසා ඇගේ නිර්දෝෂිභාවය බුදුරජාණන් වහන්සේට දැන්වූහ. මෙය නීති පද්ධතියේ මෙය ඉතාම වැදගත් අවස්‌ථාවක්‌ ළෙස සැලකිය හැකිය. කුමාර කාශ්‍යප මාතාව නිර්දෝෂීබව බුදුරජාණන් හොඳාකාරවම දන්නා සේක. උන්වහන්සේට එය දිවැසින් බලා දැනගැනීමට හැකියාව තිබිණි. වරදක්‌ කළ විට සමාජය ඉදිරියේ නිරිදෝෂීහාවය ඔප්පු කළ යුතු බවත් එය වඩාත් සාධාරණ බවත්, එය සමාජය ඉදිරියේ ස්‌ඵුට කළ යුතු බවත් බුදුන් අදහස්‌ කළ සේක. මෙම ත්‍රිපුද්ගල කමිටුවට ඇයගේ නිරිදෝෂීභාවය සෙවීමට පත්කළේ එම නිසාය. උසාවිය ඉදිරියේ නිර්දෝෂීභාවය ඔප්පු කිරිමේ අවශ්‍යතාවය අදටද භාවිතා වන්නේ මෙම ආදර්ශය නිසා විය හැක. විනය පිටකය පුරාම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ නීතිය සම්බන්ධනේ ගත් මෙවැනි අගනා උදාහරණ රාශියක්‌ම දැක ගත හැක.
ප්‍රශ්නයක්‌, ගැටළුවක්‌ හෝ වරදක්‌ සිදුවන අවස්‌ථාව තෙක්‌ අප බුදුරජාණන් වහන්සේ ශික්‌ෂා පද පැනවීමට උත්සුක නොවීය. පළමුවන ශික්‌ෂා පදය පැනවීමට විසි වර්ෂයක්‌ම උන්වහන්සේට ගතවූයේ එම නිසායත එසේම ඉතාම සුපරික්‌ෂාකාරීව වරද නිවරද සොයා බලා එසේ ශික්‌ෂා පද පැනවූ බවද බුදුදහම විමසිල්ලෙන් හදාරන විට පැහැදිලි වේ. ඉහත සඳහන් කළ කීටාගිරියේ සිද්ධිය සම්බන්ධයෙන් පැනවු කුලදූෂක සංසංඝාදිසේස ශික්‌ෂාපදය මෙයට කදිම උදාහරණයක්‌ වේ. එහිදී අස්‌සජිය පුනබ්බසික යන එම අසංවරවූ අලඡ්ජී භික්‌ෂුන් දෙනම එම විහාරස්‌ථානයට පැමිණි සංවරශීලී යහපත් භික්‌ෂුන් වහන්සේට දානය නොදීම බුදුරජාණන් වහන්සේට දැන්වීමෙන් අනතුරව බුදුරජාණන් වහන්සේ මේ ගැන සොයා බැලීමට සැරියුත් මුගලන් මහ තෙරුන් පත් කළේය. උන්වහන්සේලා කීටාගිරියට ගොස්‌ කරුණු සොයා බලා එම දුශ්ශීල භික්‌ෂුන් දෙනමට පබ්බාජණීය කර්මයට යටත් කළේය. එම භික්‌ෂුන් එය බාර නොගත් බව බුදුරජාණන් වහන්සේට නැන්වූ කළ බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙම කුලදුෂක සංසංඝාදිසේස ශික්‌ෂාපදය පැනවීය. ( සංඝ සමාජයෙන් නෙරපා දැමීම) මෙයින් පැහැදිලිවන්නේ කරුණු ඉතා හොඳින් සොයා බලා අත්‍යවශ්‍ය නම් පමණක් උන්වහන්සේ ශික්‌ෂා පද පැනවූ බවය.
එසේම නීතියට කෙනකු අල්ලා කොටුකර දීමද උන්වහන්සේගේ සිරිත නොවීය. එය රාජ්‍ය පාලනයේ කාර්යයක්‌ මිස තමාගේ කාර්යය නොවන බව උන්වහන්සේ වරක්‌ ස්‌ඵුට කළ සේක. දිනක්‌ උන්වහන්සේ ආනන්ද තෙරුන් සමඟ චාරිකා කරමින් සිටියදී යම් සොරකු විසින් කුඹුරක අහිංසක දිළින්දකුගේ සළුවා තිබූ රන් ආභරණ තොගයක්‌ දුටුසේක. බුදුරජාණන් වහන්සේ ආනන්ද තෙරුන් අමතා, ආනන්දය සර්පයා දුටුවේදැයි විමසුවා පමණි. ආනන්ද තෙරුන්ට පවා එය විsස්‌තර කර දීමට උත්සුක නොවීය. බලධාරීන් විසින් නිර්දෝෂි ගොවියා අල්ලා දඬුවම් කිරීමට සුදානම්වූ විට බුදුරජාණන් වහන්සේ ඔහුගේ නිදොස්‌භාවය පතා ඉදිරිපත් වී කරුණු දැක්‌වූ සේක.
එසේම බුදුරජාණන් වහන්සේ කිසිදු චෝදනාවක්‌ එක එල්ලේම නිෂ්ප්‍රභා නොකර විභාගකර බැලීමටද උත්සුකවී ඇති බව පෙනේ. වරක්‌ මෙත්තියා නම් භික්‌ෂුණියක්‌ දබ්බපල්ල නම් භික්‌ෂුව බලහත්කාරකම් කළ බවට අසත්‍ය චෝදනාවක්‌ ඉදිරිපත් කළේය. දබ්බමල්ල හිමියන් රහතන් වහන්සේ නමකි. එවැන්නෙකුගෙන් මෙවන්නක්‌ සිදු නොවන බව බුදුරජාණන් වහන්සේ මැනවින්ම දත් සේක. එහෙත් උන්වහන්සේ දෙපක්‌ෂයම කැඳවා කරුණු වමසා බලා දබ්sබමල්ල හිමිගේ නිර්දෝෂිභාවය ශප්පුකිරීමට ඉඩහැරිසේක.
නිතීය යනු සමාජයේ යහපත හා ආරක්‌ෂාව සඳහා පුද්ගලයින්ගේ හැසරීම පාලනය කිරීමට සකසා ඇති ආවාර ධර්ම හා උපදෙස්‌ පද්ධතියයි. මෙහි ලාංඡනය වී ඇත්තේ ඇස්‌ බැඳගත් කාන්තාවක්‌ වම් අතින් තරාදියක්‌ද දකුණතින් අසිපතක්‌ද ගෙන සිටින අවස්‌ථාවයි. මෙයින් කාන්තාව දේවත්වය ලෙසද අසිපත බලය ලෙසද තරාදිය සමානාත්මතාවය ලෙසද ඇස්‌ බැඳගැනීම නීතිය බලයට, මුදලට, පක්‌ෂපාතිත්වයට නොනැමෙන බවද සංකේතවත් කරය. අද මෙරට හා ලොව සිදුවනදෑ දෙස බලන වි මෙම ලාංඡනය වෙනස්‌ කළ යුතු කාලය එලැඹ ඇතැයි සිතේ.
වෛද්‍ය ප්‍රියන්ත හේවගේ
විශ්‍රමාලත් නියෝජ්‍ය පළාත් සෞඛ්‍ය සේවා අධ්‍යක්‌ෂ
