නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
සෑම ජීවිතයකම මිසදිටු අඳුරු කඩතුරාව ඉතා දුක්‌බර සසරින් මිදීයැමේ සුන්දර හා ශෝභමාන මාවත කවරකුගේ වුව සිත් තුළ විවෘතව ඇත. ඒ අතිශය සුන්දර වූ මංතලාව ඔස්‌සේ අමා නිවනට පිවිස ගැනීමට පෙරුම් පුරන මේ ශීලෝපශෝභිත මහයතිවරයන් වහන්සේ අපට හමුවූයේ දුර ඈත රජරට පෙදෙසේ පිහිටි ජනයාගෙන් බොහෝ සෙයින් ශුන්‍යවූ තුරු මඩුලු සිරසින් ගහන වන අරණකදීය. නම් ගොත් හෝ රුව පවා හෙළිකිරීමට අකමැතිවූ උන්වහන්සේගේ මුවමඬලින් ගලා ගිය අමා සදහම් දියෙන් බිඳක්‌ මෙසේ අපි ඔබ සිත් අභිමුව තබමු.
සංවාද සටහන - සුගත් වීරසූරිය
තිලෝගුරු සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අරියසව්තෙම (ආර්ය ශ්‍රාවක) යනු භවානුසය හෙවත් භවයට හේතුවන්නා වූ බියකරු කෙලෙස්‌ ක්‍රමයෙන් සිඳ වියලා දමන්නාය. ඇතැම් විට හේ තෙමේ එම කෙලෙස්‌ රැහැන් වර පට මුළුමනින්ම ලිහා සුනුවිසුණු කළ අමා නිවන් දුටු මහරහතන් වහන්සේද වන සේක.
'ගහපතියෙනි, ආර්ය ශ්‍රාවක තෙම ක්‌ෂයවූ නිරය ඇත්තේ වන්නේය. ක්‌ෂය කළ ප්‍රේත විෂය ඇත්තේ වන්නේය. ක්‌ෂය කළ විනිපාත දුග්ගති ඇත්තේද වන්නේය.' සම්මා සම්බුදු පියාණන් වහන්සේ සෝතාපත්ති සංයුක්‌තය ආශ්‍රිත වෙළුද්වාර සූත්‍රය තුළදී ඒ සංසාර දුක ඉක්‌මවූ මහරහතන් වහන්සේ පිළිබඳව සදෙසා වදාළේ එලෙසින්ය.
ඇත්තටම ඒ මහ අරහත් මුනීන්ද්‍රයාණන් වහන්සේලා එම සංසාර සාගරයෙන් එතෙරවී මාරයාට නෙපෙනෙන තැනවූ නිවනට වැඩියේ මූලික වශයෙන් කුමක්‌ නිසාද? එතෙක්‌ විඥනය තුළ ගැබ්ව පැවැති මමත්වය සම්පූර්ණයෙන්ම වියළා දැමූ නිසාය. ඒ වියළා දැමීම තාවකාලිකවූ වියළා දැමීමක්‌ නොවීය. එය ඉතා ආශ්චර්යවත් ක්‌ලේශ ප්‍රහානයක්‌ම වී.
අපගේ මේ නොනවතින නිමාවක්‌ නැති සංසර ගමනට, සංසාර දුකට ඉවහල්වන මමත්වය යනු කුමක්‌ද? එය අනෙකක්‌ නොවේ. සංසාර දුකට වැටුණු සත්වයින්ගේ විඥනය තුළ ගැටගැසී පවතින අනේක ප්‍රකාර සිතිවිලි සමූහයමය. මේ සිතිවිලි, තමාගේම ස්‌වයපෝෂිත විවිධාකාර වූ ලොබ බැඳීම් නැතහොත් ආශාවන් අතරින් නිරතුරුවම ප්‍රසාරණය වෙමින් පවතී. ලෝකය නමැති දුකින් හා බියෙන් ද යුතු මඟුල් සක්‌වල තුළ මේ හැම දෙයක්‌ම සත්වයාට ප්‍රිය අප්‍රිය දේය. ජය හා පරාජයෝය. සංතුෂ්ටීන් හා වේදනාය. ඇලීම් හා ගැටීම්ය. සැබවින්ම මේ සත්වයාගේ මමත්වය ප්‍රසාරණයවී නැත්නම් දිගහැරී ඉතිරිවන ලෞකික අන්තයන්ය. නැතහොත් අසාරවූද, අනිසය වූද, අයථාර්ථවාදී වූද ලෝක සම්මූතීන්ය. මේ සම්මූතීන්වල දැඩිව බැඳී සත්වයා ලෞකික ලෝකය තුළ ලබන ඉහළම ප්‍රාප්තිය වූ සක්‌විකි රජ පදවිය ලබන්නේ යෑයි අපි කල්පනා කරමු. ඔහුට දිව්‍යමය වූ පස්‌කම් ගුණයන් පරිහරණය කිරීමේ මහා භාග්‍යයක්‌ තිබේ. මේ සියල්ල ලැබූවත් හේ තෙමේ ස්‌වකීය වූ විඥනගත ස්‌වයං නිර්මිත ආශාවන් සිය චිත්ත සංතානයෙන් විනිර්මුක්‌තකොට දමා හෙවත් අනුපදිශේෂ නිර්වාණ ධාතුවෙන් විනාශකොට දමා නැත. ඒ හෙයින්ම හෙතෙමේ සිව් දහමෙන් යුතු නොවන්නාවූ සක්‌විති රාජ පදවි ලැබූවත් සංසාරික වශයෙන් පරාජිතයකු වන්නේය. ඒ ඔහු නිරයෙන්, තිරිසන් යෝනියෙන්, පේත විෂයෙන්, අපාය දුගති විනීපාතයට කෙළවරක්‌ නොමැතිවම පැමිණෙන හෙයිනි.
මේ අන්දමට බැලීමේදී මම යනු ස්‌වකීය වූ පවුල, ජාතිකත්වය, ජන සමූහය, දැක්‌ම, සංස්‌කෘතිය, පාරම්පරික සම්ප්‍රදා, ගට්‌ඨන, උත්සාහයන්, ලෞකික ප්‍රගුණ කිරීම් ආදී මේ කී නොකී සියල්ලෙන්ම පෝෂණය ලබා තිබෙන එකම ව්‍යාකූළක ජාලාවක්‌ බව අප අවබෝධ කරගත යුතුය. මේවායෙහි
රැඳෙන බැඳෙන තරමට සිදුවන්නේ සත්වයා ඒවා අතරේ තව තවත් සිර ගතවිමයි. ඔහු එක තැනකට සීමාවූ, එකම දුකකට කොටුවූ මේ දුෂ්ට බන්ධනාගාරය තරම් තවත් විපතක්‌ ලෝකය තුළ ඔහුට නැති තරම්ය. හුදෙක්‌ම ඒ අවුරුදු කෙළ කෝටි ප්‍රකෝටි ගණන් තිස්‌සේ ඔහු ඇවිද්ද වන බැවිනි. ඇවිද්දවන්නේ කොහේද? විවිධාකාර වූ දුක්‌තැවුල් අනාථ, අසරණවීම්වලින් පිරුණු අනවරාග්‍ර (කෙළවරක්‌ නැති) සංසාර සාගරයේය. මෙහිදී ඔහුනට නිරන්තරයෙන්ම දායාද ලෙස ලැබෙන කුරිරු සරදම් තුනක්‌ තිබේ. එනම්, අපායගාමනීය රාගයයි. අපාය ගාමනීය ද්වේෂයයි. අපාය ගාමනීය මෝහයයි. තම විඥානය තුළ ගැබ්කොට ගත් මමත්වය නමැති නිහර සිතුවිලි සමූහය තුළ සත්වයා කොටුවී සිටින තාක් කල් ඔහුට මේ කෲර පරාජිත සංසාරමය ලුහුබැඳීම්වලින් කිසිම අතමිදීමක්‌ නැත.
ගොනුපසුපස යන රියක සකක්‌ මෙන් පෘතග්ජන සංසාරිකයා ලුහුබඳින මේ විඥනගත විපතින් ඔබ අතමිදෙන්නේ කෙසේද? ඒ සඳහා ඉහතකී 'මම' හා බැඳුණු සෑම සියලු අඩුවැඩියත්, ඔබේ නමක්‌ ඔබ සපුරා බැහැර කළ යුතුය. එහි රැඳෙන - බැඳෙන හැම රැහැන් පටද ඔබ සුනුවිසුණු කළ මනාය. එවිටම සංසාරගත අනන්තය පැවැත්මට හා බියට, තැති ගැන්මට හේතුවන 'ඔබ, හා 'මම' නමැති කිසිවක්‌ ලෝකය තුළ තවත් ඉතිරිවී නොපවතිනු ඇත.
මේ සුන්දර වූද, ලෝකෝත්තර වශයෙන් ශෝභමාන හා පරම අර්ථවත් වූද මාර්ගයට පිවිස ගත්තේ, තිලෝගුරු බුදුරදුන් හැඳින්වූයේ සෝවාන් මාර්ගඵල ලාභී අරිය සම්මා වශයෙනි. මේ පුණ්‍යවන්තවූද, භාග්‍යවන්තවූද ශ්‍රාවකයෝ ලෝකෝත්තර මාර්ග සිතෙහි ධ්‍යාන කුසල චිත්තය ඉතාමත්ම ප්‍රබලය. ඒ උත්තම ශ්‍රාවකයාට සිය ජීවිතයද අමා නිවන් දක්‌නා තාක්‌කල් වඩාත් ආරක්‌ෂිත ස්‌ථානයක්‌ වන්නේය. ඒ විදසුන් වඩා පිළිවෙලින් නිවන තෙක්‌ වැටී ඇති මාර්ගපල වෙත ප්‍රවේශවීමේ හා ශක්‌තියක්‌ ඔහුට කර්ම ශක්‌තිය විසින්ම ලබාදෙනු ලැබ තිබෙන හෙයිනි. නිර්වාණ ධර්මාවබෝධය ලබා සංසාරයෙන් නික්‌ම යන තෙක්‌ මොහු හට අකාල මරණ කිසිවක්‌ හිමි නොවේ. එමෙන්ම කිසිවකුගේ කවරවූ හෝ උපක්‍රමයකින්වත් මේ ආර්යය තෙමේ මරා දැමිය ද නොහැක්‌කේය. එයට ප්‍රධානතම හේතුව වන්නේ ඒ වූ සියලු උවදුරු කෙරෙන් කල් ඇතිවම ඉවත්වී නිර්වාණ අවබෝධය ලැබීමට ඔහුට හැකිවන හෙයිනි. එසේ වුවත් අහෝසි නොවූ කර්ම පල විපාකයන් විසින් මේ අරියසව් තෙමේද පෙළිය හැකිය. එය සංසාරයේ ස්‌වභාවයයි.
මේ කෙසේ වුවත් විඥනය තුළ ගැබ්වී කැකෑරීමට ලක්‌වන 'මම' වෙනුවට මේ සසර ඉක්‌මවන මුණි පුත්‍රයන්ගේ සිත මහත් සේ ප්‍රභාෂ්වර වන්නේය. ඒ මම යන්නෙහි සියලු තට්‌ටුවල හරයන් ශුන්‍යත්වයට, හිස්‌බවට පත්වීම කෙරෙනි. එසේ වන්නේ ඔහුට ශාස්තෘ නැත්නම් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ කෙරෙහි ගෞරව රහිතව විසීම අභව්‍යවන නිසාය. ධර්මය කෙරෙහි ගෞරව රහිතව විසීම අභව්‍ය වනනිසාය. සංඝයා කෙරෙහි ඔහුගේ පැවැත්මද එසේය. එමෙන්ම හේ මනා ශීලයකින්ද සමන්නාගත වන අතර දෙසැටක්‌වූ මිසදිටුභාවයන්ගෙන්ද තොරවී අටවන භවයක ඉපදීමකටද නොපැමිණිනෙන්නේය. එමෙන්ම කිසිම සංසාකාර ධර්මයක්‌ නිත්‍ය යෑයි සුභයෑයි, සුඛ යෑයි පිළිගැනීමක්‌ද ඔහු තුළ නොවේ. මෙම සියල්ලෙන්ම වටහා ගත හැක්‌කේ කුමක්‌ද? ඔබ සංසාර සාගරයේ අනන්ත අප්‍රමාණ දුරක ඇවිද්වනු ලබන 'මම' හෝ 'අපි' යන්න ඔබේ සිත තුළ සටහන් වී ඇති දේවල ප්‍රතික්‍රියා පමණක් වන බව නොවේද? ඔබගේ දුක් දොම්නස්‌, වේදනා, ආදරය හෝ වේදනාව පමණක් නොව අනෙකුත් සෑම අවුල් චින්තාවක්‌ම මේ සංසාර මායාවේ කෙලෙස්‌ උල්පත්වලින් ගලා එන පවිටු දියවැල් පමණෙකි. මේ සියලු දියවැල් එක්‌වී නිර්මාණය වන සංසාර සාගරය සත්වයාගේ නිර්වාණ විමුක්‌තිය සම්පූර්ණයෙන්ම අවුරා දමන්නේය. මේ දියවැල්වල ස්‌වභාවය තුන් ලෝකාග්‍ර සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙසේද විස්‌තර කොට වදාළ සේක. එනම් මේ චිත්ත විකාර, මුළාවීම් සංඥ ස්‌කන්ධයයි. එය පෘථග්ජන සිත තුළ ගංගාවක්‌ ගලන්නාක්‌ මෙන් ඇතිවෙමින් නැතිවෙමින් නිමාවක්‌ නැතිව ක්‍රියාත්මක වේ.
සංසාරගත ජීවිත තුළ කුසල් අකුසල් හටගැනීම සිදුවන්නේ මේ නිසාය. තවදුරටත් පැවසුවහොත් මෙයින් කරන්නේම එක්‌ සිතිවිලි පරම්පරාවක්‌ නිරුද්ධවීමට ප්‍රථමයෙන් තවත් සිතුවිලි පරම්පරාවක මුල් අල්ලා දීමයි. මේ සිතුම් පරම්පරාව හා කර්මයද එක්‌වී (විශේෂයෙන්ම කර්මය) සත්වයාගේ ඊළඟ භවය තෝරාබේරා දෙයි. මෙය සම්මා සම්බුදු දහමෙහි 'ගතිය' යනුවෙන්ද හැඳින්වේ. අපේ තිලෝගුරු බුදුහාමුදුරුවන් මරණින් පසු සත්වයා උපදින ගති සතරක්‌ පිළිබඳ දේශනාකොට වදාළ සේක. එනම් දේව, මනුෂ්‍ය, නිරච්චාන හා නේරෙයික යනාදී වශයෙනි. මෙම ගතියෙන් එකක මීළඟ ජීවිතය සකස්‌කර ගැනීම කෙරෙහි ප්‍රධාන වශයෙන්ම බලපාන්නේ එතෙක්‌වූ ජීවිතයේදී 'මම' යන්න මූලික කරගෙන පුද්ගලයා රැස්‌කළ කර්ම සමූහයයි. මෙයින් මහත් සේ අකුසල් රැස්‌ කළෝ ඒකාන්ත වශයෙන්ම අටවන මහා නිරය තුළ මහත්වූ දුඃත ජීවිතයක්‌ සකස්‌කර ගනිති. අමාමහා නිරයන් අතරින් අනන්ත වූ අප්‍රමාණ දුක් පිරුණු නිරය වන්නේ අවීචි මහානරකයයි. මෙහි අනන්තවූ ජීවීහු ප්‍රමාණයක්‌ ජීවත්වෙති. ඔවුහු විවිධ භවයන්වලදී පාපයන්ගෙන් අනන්තයට ගමන් කළාදීහුය. අවීචි මහා නිරයෙන් නැඟෙන ගිනිදැල් ක්‍රමයෙන් මහ පොළොව තෙක්‌ නැගෙන බව බුදුපියාණන් වහන්සේ සදෙසා වදාළහ. මෙහි ඇති අනෙක්‌ භයානකම තත්ත්වය නම් මෙය නොවේ. මේ නරකයන්හි පවත්නා ගිනිය නොහැකි තරම් වූ කාලයයි. නොනිදන්නා හට ය ඉතා දිගුව දැනෙන්නාක්‌ මෙන් නිරයන්හි භවය සකසා ගන්නා අපායගාමී සත්ව තෙමටද කාලය ගෙවෙන බවක්‌ හෝ නොදැනේ.
