නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
ස්‍යාමෝපාලි මහා නිකායේඌව පාර්ශ්වයේ මහා නායක
මහෝපාධ්‍යාය
අඹේවෙල පඤ්ඤාසාර මහා නා හිමි
දිවි දෙවෙනි කොට බිජු රකින කිරල ධේනුවක් මෙන්, ස්වකීය වල්ගය රකින සෙමර මුවා මෙන් එක් ඇසක් ඇති පුරුෂයෙකු එය රකින්නාක් මෙන් එක් පුතකු ඇති මවක් එම පුතු රකින්නාක් මෙන් ඉතාමත් සැලකිල්ලෙන් සීලය රකියි. එවන් සීලවන්තයා බුද්ධාදී තුනුරුවන් විෂයෙහි ගරු සැළකිලි දක්වයි. පි‍්‍රයසීලීව වෙසෙයි.
සීලෙ පතිටඨායනරොසපඥේඤා
චිත්තං පඤ්ඤංච භාවයං
ප්‍රඥාවත් වූ කෙලෙස් තවන වීර්යය ඇති යමෙක් සීලයෙහි පිහිටා සමාධියත් විදර්ශනා ප්‍රඥාවත් වඩයි නම් හේ තෘෂ්ණා නමැති අවුල මනාකොට නිරවුල් කරයි යනු එහි අදහසය.
නිවන් පසක් කිරීමට සීල, සමාධි, ප්‍රඥා යන ගුණාංගයන් පිරිය යුතු බව එයින් පැහැදිලිවේ. එසිනුත් පළමුකොට පිරියයුත්තේ සීලයය. සීලය නම් හික්මීමයි.කය, වචන දෙකේ සංවරයයි. සීලයෙන් තොර සමාධියක් නැත. සමාධියෙන් තොරව ප්‍රඥාව වැඩිය නොහැක. සීල, සමාධි, ප්‍රඥා යන ගුණාංග අනුපිළිවෙළින් පුරන්නට ඕනෑ. එසේ නැතිව රහත් විය නොහැක.
චතුරාර්සය සත්‍යය අවබෝධකර ගැනීමට ප්‍රඥාව වුවමනාය. ප්‍රඥාව ඇතිකර ගැනීමට සමාධිය අවශ්‍යය. සමාධිය ඇති කර ගැනීමට සීලය වුවමනා කෙරේ. එහෙයින් බෞද්ධයා මුලින්ම සීලය රැකිය යුතු ය. එහෙයින් ඔබ සිල් සමාදම්වීමෙන් කරන්නේ ඤාණවන්ත ක්‍රියාවකි. ගිහි ජීවිතය මවාගෙන ඇති කෙළරවක් නැති ප්‍රශ්න එයින් ඔබට අමතක වුණා. පෙහෙවස් සමාදන් වුණා. බුදු රජාණන් වහන්සේට ප්‍රතිපත්ති පූජාවක් පැවැත්වීමට ඉටාගත්තා. එසේ නම් ඔබ බුද්ධිමත් ලෙස ප්‍රයෝජනවත් පරිද්දෙන් දවස ගත කිරීමට තිර අදිටනේ පිහිටන්ට වටිනවා.
නියම බෞද්ධයා පෙර පටන්ම කෙළේ බුද්ධිමත් දෑ ය. එයට හේතුව ඔහු පිළිගත් දහම බුද්ධි ගෝචර ධර්මයකි. බුදුරජාණන් වහන්සේ සදහම් වදාළේ නැණවතුන් සඳහාය. ඒ දහම පිළිගත් ඔබත් සමාදන් වූ සීලය ගැන මෙනෙහි කරන්නට ඕනෑ. බෞද්ධයා නිත්‍ය සීලයක් වශයෙන් පන්සිල් සමාදන් වෙනවා ඒවා රකිනවා. ඔහු එයින් කරන්නේ ගුණ ධර්ම පසක් ජීවිතයට සම්බන්ධ කර ගැනීමයි. කරුණු පහකින් චරිතය අලංකාර කර ගැනීමයි. අටසිල් සමාදන්වී ඒවා ආරක්ෂා කිරීමෙන් අදහස් කරන්නේ විශේෂ ගුණ ධර්ම අටක් ජීවිතයට සම්බන්ධ කර ගැනීමයි. එයින් තථාගතයන් වහන්සේ ප්‍රතිපත්ති පූජාවෙන් පිදීමට ඉටා ගැනීමයි.
සතුන් මැරීම, සොරකම් කිරීම, පහත් කාමසේවනය, බොරුකීම, රහමෙර පානය, විකල් බොජුන, නටනු ගයනු වයනු, විසුළුදස්සන මල්ගඳ විලවුන් දෑරීම උසසුන් මහ අස්න යන මේවායින් වැළකීමට පොරොන්දු වී ඔබ කරන්නේ කය, වචනය දෙකේ හික්මීමයි.එය සීලයයි.
සීලයට සීලය කියන්නේ තේරුම් කීපයක් සලකාගෙනයි. දුක් පමුණුවන කාය වාග් කර්මවලින් විසිරෙන්නට නොදී සිත මනාකොට පිහටුවන නිසා සීලයයි කියයි. සියලු කුසල කර්මවලට මුල්වන නිසාත් සීලයයි කියයි. ශරීරයෙන් හිස වෙන්කළාම මුළු ශරීරයම වැනසී යන්නා සේ සීලය නැති තැන මොනම ගුණ දහමක් වත් නොරැඳෙන බැවින් සිරස, හීස යන අර්ථයෙනුත් සීලනම් වේ. සියලු කෙලෙස් දැවිලි සංසිඳුවන බැවින් සීතලාර්ථයෙනුත් සීල නම් වේ. සියලු ගුණදම්වලට පිවිසීමට හිසයට ශාලාවක් වැනි හෙයිනුත් සියලු අකුසල්කම්පිත කරවන හෙයිනුත් සීල නම් වේ.
මෙසේ විවිධ තේරුම් ඇති සීලය බොහෝ අනුසස් ඇති ගුණ ධර්මයකි. සිල් සුවඳට සමාන වෙනත් මිහිරි සුවඳක් ලොවේ කොහේවත් නැත.
චන්දනං තගරංවාපි
උප්පලං අථ වස්සිකී
එතේසං ජාතානං
සීලගන්ධා අනුත්තරො
යනුවෙන් පැවසෙන පරිදි සඳුන් තවරලා මානෙල් දෑ සමන් යන මල් ජාතීන්ගේ සුවඳට වඩා සිල් සුවඳ උසස් බව වදාළේ සියල්ලදත් බුදුරජාණන් වහන්සේ ය. සඳුන් තවරලා ආදියේ යම් සුවඳක් වේ නම් එය ඉතා ස්වල්ප වූවකි. සිල්වතුන්ගේ උතුම් ගුණ සුවඳ දෙව්ලොව පවා විහිදී යන බව වදාළේ මෙසේ ය.
අප්පමත්තො අයං ගන්ධො
යා යං තගර චතූනී
යෝච සීලවතං ගන්ධො
වාති දෙවෙසු උත්තමො
ස්වර්ගයට නැඟීමට උපකාරවන සීලය වැනි වෙනත් හිණි මඟක් නැත. නිර්වාණය පුරයක් නම් එයට පිවිසීමට සීලය සමාන අන් දොරටුවක් නැත. සිල්වතාගේ සීලය හැම කල්හිම ආත්මානුවාදභය හෙවත් තමා තුළින් උපදවන බිය දුරු කරයි. කීර්ති ප්‍රශංසා - වස්තු ලාභ පරලොව සුගතිය ලබාදෙයි. එහෙයින් සීලය රැකිය යුතු ගුණ ධර්මයකි. මනාකොට රකින සීලය, නොපිරිහෙන බලයකි. උත්තම ආයුධයකි. ශ්‍රේෂ්ඨ ආභරණයකි. නිරුත්තර සුගන්ධයකි. උත්තරීතර විලෝපනයකි. වටිනා මාර්ගෝපකරණයකි. මේ ආදී අනුසස් දත් ඥානවන්තයා ජීවිතය ගියත් සිල්පද නොබිඳියි.
දිවි දෙවෙනි කොට බිජු රකින කිරල ධේනුවක් මෙන්, ස්වකීය වල්ගය රකින සෙමර මුවා මෙන් එක් ඇසක් ඇති පුරුෂයෙකු එය රකින්නාක් මෙන් එක් පුතකු ඇති මවක් එම පුතු රකින්නාක් මෙන් ඉතාමත් සැලකිල්ලෙන් සීලය රකියි. එවන් සීලවන්තයා බුද්ධාදී තුනුරුවන් විෂයෙහි ගරු සැළකිලි දක්වයි. පි‍්‍රයසීලීව වෙසෙයි. ඔහුට සිල් රැකීමට කාලභේදයක් නැත. උපන්දා සිට ජරාවට පත්වීම තෙක් කළ යුතු හොඳම දෙය සිල් රැකීමයි.
පින්වත ඔබ පෙහෙවස් සමාදන්වීමෙන් කෙළේ ඉතා උතුම් ගුණයක් පිරීමට ඉදිරිපත් වී පොරොන්දුවීමයි. “අහං භන්තේ අජ්ජ ඉමංච දිවසං උපොසථං උපවසාමි” යනාදී වචන ස්වාමීන් වහන්සේ නමක් ඉදිරියේ ඔබ ප්‍රකාශ කළා. “ස්වාමීනි මම අද මේ මුළු දවස අටසිල් සමාදන්ව රකිමි. යනු එහි තේරුමයි. එසේ නම් දවස පුරාම මේ සීලය රැකීමටයි ඔබ පොරොන්දු වූයේ.
එසේ නම් එක් දිනක් සිල් රැකීමට පේවී සිටින ඔබ එය හරියටම කිරීමට සිතට ගන්න. ස්වල්ප මාත්‍රයකින් වත් සීලය කිළිටි වන්න නොදී පිරිසුදුව රැකගත යුතු වෙයි. ඒ නිසා සිල් ගන්නා දවසේ එක් විනාඩියක්වත් අපතේ නොයවා තෙරුවන් පිදීම, බණ ඇසීම, ධර්ම සාකච්ඡා කිරීම, දහම් පොත පත කියැවීම ආදියෙන් කාලය ගත කිරීමට සිතන්න. බුද්ධාගමේ උසස් ගුණාංගයක් වන භාවනාව ගැන විශේෂ සැළකිල්ලත් දක්වන්න.භාවනාව නම් සිත යහපත් අරමුණක වැඩීමය. සිත එහෙ මෙහෙ විසිරයාමට ඉඩ නොදී එම යහපත් අරමුණේ නැවත නැවත ඉපදවීම් වශයෙන් බැඳ තැබීමයි. භාවනාව සමථ විපස්සනා වශයෙන් දෙයාකාරයි. එයිනුත් බෞද්ධයාගේ පරමාර්ථය මුදුන් පමුණුවා ගැනීමට උපකාරී වන්නේ විපස්සනා භාවනාවයි.
පඤ්චස්කන්ධ අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම වශයෙන් විවිධආකාරයෙන් බලමින් කරනා භාවනාව විදර්ශනා භාවනාවයි. එහෙයින් නිතර පුරුදු පුහුණු කළ යුත්තේ එම භාවනාවයි. එය මැනවින් සපුරා අමා මහ නිවන් සුව සලසා ගැනීමට උත්සාහ කළ යුතුය.
