නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
කඩවත සමාධි මැදුරේ
පයාගල නන්ද හිමි
භාවනා වැඩීමට පෙර තමාට ගැළපෙන කමටහන තෝරා ගැනීම භාවනාවෙන් ප්‍රතිඵල ලැබීමට හේතුවෙයි. ඇතැම් අය විශේෂ ප්‍රතිඵලයක් නැතත් භාවනාව උසස් කුසලයක් නිසා පුහුණුවේ යෙදෙති. ඔවුහු හැමදාම එකම තැනය. ඉදිරියට යෑමක් නැත. තමාට ගැළපෙන කමටහන පුහුණුවට යොදාගත හොත් භාවනාවේ යෙදීම කැමැත්තෙන් ඕනෑකමින් කරගෙන යා හැක. භාවනා වැඩීමට ගුරු උපදෙස් අවශ්‍ය බව පිළිගත් කරුණකි. එහෙත් ගුරුතුමා ඔබට කියාදෙන්නේ එතුමාට ගැළපෙන ක්‍රමයයි. ඒ භාවනා ක්‍රමයෙන් එතුමන් සාර්ථක ප්‍රතිඵල ලැබුවත් ඔබටත් ඒ භාවනාව එලෙසින්ම සාර්ථක වේ යැයි කිවහැකිද? මේ කතාව තහවුරු කිරීමට උපකාරිවන කතාපුවතක් මෑතදී සිදුවු සිදුවීම් තුළින් ඉදිරිපත් කළ හැකිවේ.
භාවනාව පිළිබද මනාදැනුමකින් පොත පත පළකළ යුරෝපීය ජාතික ජැක් කෝන් පිල්ඩ් මහතා අජාන් චා හිමිගේ ගෝලයෙකි. ඔහු බුරුමයට ගියේ මහා සි භාවනා මධ්‍යස්ථානයෙන් පුහුණුව ලබන්නටයි. පුහුණු දිනට පෙර භාවනා පුහුණු කරන කමටහන් ඇදුරු හිමියන් රෑ මැදියම වනතුරු කාන්තාවන් වට කරගෙන අල්ලාප සල්ලාපයේ යෙදෙන අන්දමත් උන්වහන්සේගේ සිත් පහදවන සුළු බවෙන් ඈත්වු ආකල්පයත් දැක බෙහෙවින් සංවේග විය. තායිලන්තයෙ හාමුදුරුවන් මොනතරම් සංයමසීලි දැයි සිතූ ඔහු මෙහෙම තැනකික් මා ලබන පුහුණුව කුමක්දැයි තමාගෙන්ම ප්‍රශ්න කරගත්තේය. පැමිණි නිසාම පසුදින පුහුණුවට සහභාගි විය. පුදුමයකි. මැනවින් සිත සමාධියට පත් විය. ඔහු තුළ වු කළකිරීම සැණින් අවසන් විය.
ලොව භාවනා වැඩූ යෝගීන් ගේ ඇත්දැකීම් විස්තර කරමින් ලියු පොතෙක ඔහු මෙහෙම සටහන් කළේය. කිසිවිටකත් භාවනා කමටහන් දෙනු ලබන ඇදුරෙකු හෝ භාවනා ක්‍රමයක් විවේචනය නො කරන්න. තමාට ගැළපෙයි නම් එය අනුගමනය කරන්න නොගැළපෙයි නම් අත්හරින්න.
කෙසේ නමුත් භාවනාව සඳහා සුදුසු ගුරුවරයෙකු සොයා ගැනීම ඔබට ගැටලුවක් විය හැකියි. එහෙත් ඔබ ආරම්භය ගුරු ඇසුරෙන් ලබා ගන්න. ඉන්පසුව පොතපත කියවීමෙන්ද යෝගී අත්දැකීම් ඇසීමෙන් කියවීමෙන්ද තමනට සුදුසු ක්‍රමය තේරා බේරා ගන්න. මෙහිදී කෙනෙකු මෙසේ සිතීමට පුළුවන. අපට කාගෙවත් භාවනා ක්‍රම මොනවටද? අප අනුගමනය කළ යුතු වන්නේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පෙන්වා දුන් මාර්ගය නොවේද?, ඔබගෙ අදහස නිවැරැදි විය හැකියි. එහෙත් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දෙසු උපදේශනය ඉදිරියේ තබාගෙන එය අනුගමනය කළ බොහෝ දෙනා තම දැනීම, අත්දැකීම, පුහුණුව තුළින් භාවනාව පිළිබද වටිනා ක්‍රම උපායන් ප්‍රායෝගික වැදගත්කමකින් යුතුව ඉදිරිපත් කළහ. තම ක්‍රමයකින් මේ අදහස කියතොත් බුරුමය, තායිලන්තය, ටිබැටය, වැනි රටවල බෞද්ධයන් භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ඉගැන්වීම ඇසුරෙන් තමාට ගැලපෙන ලෙස භාවනා ක්‍රම සකස් කර ගත්හ. එහෙත් අපේ රටේ විශුද්ධි මාර්ගයේ කම්මට්ඨාන නිර්දේශය ඇසුරෙන් භාවනා වැඩු බවට සාක්ෂි හැරුනුවිට ලංකාවේම යෝගවාචරයන් වහන්සේලා විසින් අනුගමනය කළ භාවනා ක්‍රමයක් පිළිබඳ උපදෙස් අපට හමු නොවේ. බුදුදහම ලංකාවට හඳුන්වා දුන් මුල් කාලයේ ථෙරවාදී භික්ෂූහු භාවනාවට පමණක් සීමා වූහ. මහාවිහාරය මේ පිළිවෙත් වෙනස්කොට පොදු මහජනයා හා සමීපව කටයුතු කරන්නට පෙළඹුණේ අභයගිරි නිකාය ඇතිවීමෙන් පසුවය. අනුරාධපුරයේ වෙස්සගිරිය දකුණේ සිතුල්පව්ව, දිඹුලාගල වැනි ප්‍රධාන තපෝභූමි ගැන සිතනවිට ලංකාවේ භාවනා වැඩීමේ දියුණු ක්‍රමවේදයන් තිබෙන්නට ඇත. අප අදටත් භාවනා පුහුණු වන්නේ බුද්ධඝෝෂ ස්වාමීන් වහන්සේගේ විශුද්ධි මාර්ගයේ එන කම්මට්ඨාන නිර්දේශයට අනුව බව කිවයුතුයි. සතර සතිපට්ඨානය ඉගැන්වීම් මෙන්ම සූත්‍ර පිටකයේ සඳහන් ඇතැම් සූත්‍රදේශනාද අටුවා අනුසාරයෙන් ගත හැකි උපදෙස් මෙන්ම නූතනයේ ලොව දියුණු යෝගාවචරයන්ගේ අදහස් හා අත්දැකීම් ද අනුසාරයෙන් භාවනා පිළිබඳ අවබෝධය ලබාගෙන තමනට ගැළපෙන භාවනා ක්‍රමය පුහුණුවීම සාර්ථක ප්‍රතිඵල ලැබීමට හේතු වෙයි.
සූත්‍ර පිටකයේ සඳහන්වන ඇතැම් දේශනාවලටත් බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ ඇතැම් කථා පුවත්වලටත් අනුව භාවනාවට සුදුසු කර්මස්ථාන කෙසේ සපයාගත හැකිදැයි දැනුම් තේරුම් ඇති කර ගත හැකිය.
ඇතැම් කතාපුවතකින් මහා ශ්‍රාවක සාරිපුත්ත මහාරහතන් වහන්සේටත් සමහර භික්ෂුවකට ගැලපෙන පරිදි කමටහන් දිය නොහැකි බව හෙළි වෙයි.අග්‍රශ්‍රාවක සැරියුත් මහාරහතන් වහන්සේ තමා ළඟ පැවිදි වු ශිෂ්‍ය භික්ෂුනමකට කමටහන් දුන් නමුත් සාර්ථක ප්‍රතිඵල නොලැබිණ. පසුව භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වෙතට ඒ භික්ෂුව යොමු කරන ලදී.
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ඔහුගේ චරිතය මැනවින් වටහාගෙන ඔහුට සුන්දරත්වයට ලලිත කලාවට ලැදි හිතක් ඇතිබව තේරුම් ගෙන එයට අනුරූප කමටහනක් දුන්හ. සුපුෂ්පිත නෙළුමක් දෙස බලාගෙන සිත එකඟ කරගත් ඒ භික්ෂුවට උදෑසන පිබිදී ඒ නෙළුම කෙමෙන් මිලින වී යන අන්දම වැටහීමත් සමඟ සත්‍යය අවබෝධ විය. චුල්ලපන්ථක කතාවද අපට කියා පාන්නේ මේ පණිවිඩයමයි. ඇතැම් කථා පුවතකින් භාවනා කර්මස්ථානය පිලිබඳ අප දත් දෙයට වෙනස් දෙයක් කියැවෙයි. නාගසමාල තෙරුන් භාවනා වැඩූ භික්ෂුවකි. උන්වහන්සේ රහත්බවට පත්වූයේ සෙසු යෝගීන් මෙන් හිඳීමේ ඉරියව්වෙන් භාවනා වැඩීමෙන් නොවේ. මහමග යන විට එක් නළගනක් රඟපානු දැක එය උන්වහන්සේට සත්‍යය අවබෝධය පිණිස කමටහන විය. විශුද්ධි මාර්ගයේ සඳහන් කථා පුවතකට අනුව මිහින්තලයේ සිට අනුරාධපුර මහාසෑය වන්දනාවට වඩින තිස්ස හිමියන් නිරතුරුව වැඩු කමටහන් මුදුන් පත්වන්නේ මහමඟදී ස්ත්‍රියක් දැකීමෙනි. මුන් වහන්සේ නිරතුරුව ආඨික සංඥාව වැඩු භික්ෂුවකි. නිමිත්ත මොන තරම් දුරට උන්වහන්සේගේ සිත තුළ කිඳා බැස තිබුණේදැයි කිවහොත් කෙනෙකු තුළ රාගය උපදවාලීමට සමත් නිමිත්ත උන්වහන්සේ තුළ ඇති කළේ වීතරාගිබවට නැඹූරු වු සාව පුද්ගල සංඥාවෙන්ද බැහැර වූ විදසුන් නුවණටම විෂය වූ දැනීමකි.
සිතේ විශේෂිත වෙනසක් ඇති නොවී එහෙත් තම උත්සාහය අතරමග නතරනොකර උදාසීන නොවී පුහුණුව එක දිගට කරගෙන ගිය ඇතැම් යෝගීන් නොසිතූ වෙලාවක ධර්මය අවබෝධ කරගත් බව පෙනෙයි. බෞද්ධ කථා වස්තුවල සඳහන් වන පරදි රහත්බව හෝ සෝවාන් වීම වැනි මාර්ගයකට පත්වීම අහඹු සිද්ධියක් ලෙස කෙනෙකු සිතීමට පුළුවන. සත් දිනක්ම පසිඳුරන් පිනවමින් කාමයේ ගැලී සිටි කෙනෙකු බණ පදයක් ඇසු කෙනෙහි සීල, සමාධි ගුණ කිසිවෙකුත් සම්පූර්ණ නොකොට සෘද්ධිමත් භාවයෙන්ද යුතුව රහත්වීම ප්‍රශ්නාර්ථයක් නොනංවයිද? මෙවැනි තැන් ගැන හේතු වශයෙන් දක්වන්නේ ඒ සුළු කාලය තුළ අවශ්‍ය කරන සීලාදි ගුණ සපුරාලූ බවයි.
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වෙතට එන ශ්‍රාවකයන් දහම් මගට යොමු කර ගනු ලබන ආකාරය තුළින්ද අපට මාර්ගඵල අවබෝධය ගැන යමක් දත හැකිය. උන්වහන්සේ කෙනෙකුට දානයෙන් පටන් අරගෙන ලෞකික සැප ගැනද කියාදී හික්මීමේ සුවය ගැන වදාරති. තවත් වරෙක දැහැමි කථාවෙන් සිත් අවනත කරගෙන ඔහු දහමේ සමාදන් කරවා ඔහු තුළ පිළිවෙත් මග පිළිබඳ උත්තේජනයක් ඇති කරති. ඉන් පසුව ඔහු සිත නිවීමට දහම දෙසති. භාහිය දාරුචිරියගෙ ක්ෂණික අවබෝධයට තිබු හැකියාව තම කෙනෙකුට නොතිබිණි. බෞද්ධ සාහිත්‍යයෙන්ම ප්‍රසිද්ධ චරිත කිහිපයක් විමසීමෙන් රහත්බව නැතිනම් උතුම් ධර්ම අවබෝධය කෙසේ සිදුවේදැයි වැටහීමක් ඇතිකරගත හැකිය. අටුවාවටත් ථේරගාථාවටත් වෙනස්ව අංගුලිමාල චරිතය නිරූපණය කරන මජ්ක්‍ධිම නිකායට අනුව අංගුලිමාලට රහත්බව ලැබීමට උපකාර වන්නේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ධර්මය ඇසීම නොවේ. උන්වහන්සේ දෙසූ කෙටි දහම ඔහුගේ දෙනෙත් විවර කළ බව සැබෑය. එහෙත් ඔහු තුළ උත්තේජනයක් ඇති කළේ පිඩු පිණිස වඩින විට ස්ත්‍රියක් මූඪගර්භව දරුවෙකු බිහිකිරීමට අපහසුව වේදනාවෙන් පීඩාවට පත්වීමේ දර්ශනයයි. පැවිදි බව ලබා සෙසු පැවිද්දන් මෙන් වත් පිළිවෙත් කරමින් සිටියා මිස අංගුලිමාල ථෙර භාවනාවට වෙසෙයි. උත්සාහයක් ගැනීමට තරම් උනන්දු නොවු බව පෙනේ. අප වේදනාවෙන් පීඩාවට පත් කාන්තාව තමයි උන්වහන්සේ තුළ තිබු රහත්වීමට අවශ්‍යය ශක්තිය සතු කළේ.
බොහෝ දෙනා මෛත්‍රී බුදුරජාණන් වහන්සේ හමු වී මගඵල ලබන්නට සිතුවත් තමා තුළ අවශ්‍ය සුදුසුකම නොතිබූණොත් තවත් කලක් බලා සිටීමට සිදුවනු ඇත. අංගුලිමාල හිමියන් රහත්වීමෙන් පසු ඇතිවූ වෙනස මා ලත් මේ නිවීම මගේ සතුරන්ටද ලැබේවායි පැතීමෙන් ප්‍රකට වෙයි. සැරියුත්, මුගලන් දෙනම අග්‍ර ශ්‍රාවක තනතුර ලැබූවත් සන්තති අමාත්‍යයා හෝ භාහිය දාරුචිරිය මෙන් දහම් ඇසු කෙනෙහිම රහත් නොවූහ. මේ වෙනස ගැන ඇතැම් ලේඛකයෙක් මෙසේ සඳහන් කරති. ‘රජ කෙනෙකු හෝ ජනප්‍රධානියෙකු ගමනක් යෑමට විශේෂයෙන් සූදානම් විය යුතුයි. එපරිද්දෙන් මේ අතිඋත්තම චරිත දෙකද රහත්මගඵල ලබාගැනීමේදී අවශේෂ රහත් චරිත වලින් වෙනස් විය යුතුය යනුවෙනි. පටාචාරාව මිනිස් සිතක පහළ විය හැකි ඉහළම උත්තේජනයෙන් මෙහෙයවන ලද චරිතයකි. එවන් දුකක් ලත් චරිතයක් බෞද්ධ සාහිත්‍යයෙන් හමු නොවේ. ඕතොමෝ පැවිදිව නිහඬව බවුන් වැඩුවාය. එහෙත් දහම අවබෝධ වුයේ ක්ෂණිකව සිතට පැමිණි සිතිවිල්ලකිනි. මේ සිද්ධිය ධම්මපදට්ඨ කතාවේ එන අන්දමට ඇය පා දෝවනය කරනවිට ජලය මද දුරක් ගොස් සිඳී ගියේය. දෙවනුවද එසේම විය. තෙවනවර ද මද දුරක් ජලය ගලා ගොස් සිඳී ගියේය. මෙවිටම ඇයට සියලු සංඛාර ධර්මයන්ගේ ඇතිවීම, නැතිවීම ගැන ප්‍රත්‍යක්ෂ අවබෝධය විය. ථේරගාථා අට්ඨ කතාව වෙනස් වූ කතාවක් ඉදිරිපත් කරයි.
ඇය රාත්‍රියේ සයනය මත සිටින විට දැල්වෙන පහන් සිල දෙස බලා සිටියාය. එය කෙමෙන් නිවී යන අන්දම වෙත සිත් යොමු කරගෙන සිටි ඇයට උදයවය ඤාණය පහළ වී රහත් වූවාය. ඵභගු ථෙරණුවෝ සක්මනේ සිට උදාසීනත්වය දුරලීමට මඳ වේලාවක් පිටත සිට යළි සක්මනට පා තබන විට එහි පැටලී වැටිණ. ඒක්ෂණයෙහිම රහත් වූහ. රහත් වීමට උත්සාහ කළත් අසාර්ථක වීමෙන් කලකිරී සියදිවි හානි කර ගැනීමට තැත් කරන මොහොතේම උතුම් ධර්මය අවබෝධකරගත් චරිත දෙකක් ලෙස ගෝධික හිමියන් මෙන්ම සීහ සේනාපතියාගේ සොහෝයුරිය ගැන ථේරගාථා අට්ඨ කථාවේ සඳහන් වේ.
මෙවැනි කථා පුවත්වලින් රහත්වීම යනු අහඹු සිද්ධියක් ලෙස කෙනෙකු වැරැදි නිගමනයකට එළඹිය හැක. එහෙත් අප සිතිය යුත්තේ ක්ෂණිකව ඇතිවන හදිස්සි පය පැකිලීමක් වැනි දෙයකින් ධර්මාවබෝධය ලැබුවත් ඒ සඳහා අවශ්‍ය කරන පාරමී ධර්ම ඒ උතුමන් සපුරා ඇතිවිටම උන්වහන්සේලා රහත්බවට පත්වූ බවයි. අජාත සත්තු, කොසොල් මහ රජු, අනඳ මහාථෙර , වැනි අය භාග්‍යවතුන් වහන්සේට සමීපව සිටියද රහත් බව නොලැබූහ.
එහෙයින් උතුම් සත්‍යය අවබෝධයට අප විදිමත් කමටහනක් පුහුණු විය යුතු වුවත් එය මේ අන්දමට විය යුතු යයි නියමයක් නොමැත. වර්තමානයේ ලොව පුරා ව්‍යාප්තවන බෞද්ධ භාවනාව මූලික ඉගැන්වීම්වලට අනුකූලව යම් යම් වෙනස්කම් සහිතව අනුගාමිකයන් අතර පවතියි. ඉන්දියාවේ විසු බන්ධනාගාර කොමසාරිස් වරිය වු කිරාන්බේඩි මෑත යුගයේ විපස්සනා භාවනාව එරට සිරකරුවන්ට මෙන්ම සිරගතව හුන් දරුණු අපරාධකරුවන්ටද හඳුන්වා දී විස්මිත වෙනසක් කළ අයෙකි. සමාධිමත් සිතට ආනාපාන සතිය ආධාර කරගෙන වේදනානුපස්සනාව තුළින් විදසුන් වැඩීමට නොඑන්නා ක්‍රමයෙන් උපදෙස් ලැබේ. බුරුමයේ සුංලුං ස්‍යාඩෝ උපදෙස් අනුව එය අමුතුම භාවනාවකි. භාවනාවට පිවිසෙන ආධුනිකයා වුවද විනාඩි පහළොවකට වැඩි වේලාවක් ඉරියව් වෙනස් නොකොට එකම ඉරියව්වෙන් සිටිය යුතුය. එසේම හුස්ම ඇතුළුවන, පිටවන ස්වභාවය ඕනෑකමින්ම ඇති කරගත යුතුයි. වෙනත් ආචාර්යවරුන් උගන්වන්නේ නිරායාසයෙන් සිදුවන හුස්ම ක්‍රියාවලිය වෙත සිත යොමු කිරීමටයි. එහෙත් සුං ලුං ඇදුරු තුමා උපදෙස් දෙන්නේ අත්ල දෙක දැඩිව මිට මොලවගෙන දැඩි අන්දමින් හුස්ම ක්‍රියාකාරිත්වය ඇති කරගෙන සිත පුහුණු කළ යුතු බවකි. මෙය බැලූ බැල්මටම වෙහෙසකර දෙයකි. මූලික දහමට අනුව සිත නොසන්සුන්වීමටද හේතු වෙයි. එහෙත් මේ භාවනා ක්‍රමයටද බොහෝ අනුගාමිකයෝ සිටිති. මහාසී ක්‍රමය වුවද මූලික දේශනාවේ නැතත් කය පවතින අන්දම අනුව දැනීම් ඇතිවේ යන නියමයට අනුව පුහුණුවන භාවනාවක් ලෙස හඳුන්වා දී ඇත. ථේරවාදය තුළම විවිධ ශිල්පීය ක්‍රම බෞද්ධ භාවනාව සම්බන්ධයෙන් ව්‍යාප්ත වෙද්දී මහායාන, තන්ත්‍ර යාන වැනි අනෙකුත් බෞද්ධ නිකායවල අමුතුම ස්වරූපයකින් ඇතැම් විට බෞද්ධ භාවනා ක්‍රම ගැන උපදෙස් සඳහන් වේ. ඔබට මේ හැම භාවනා ක්‍රමයක්ම ගැන සිතීමට හෝ ඉගෙනීමට නොහැක. එහෙත් ඔබට ගැලපෙන භාවනා කමටහන ඔබම සොයා ගැනීමෙන් ඔබට යහපත් ප්‍රතිඵල ලැබීමට උපකාර වන බව නම් කිව යුතුයි. යම් දිනෙක ඔබට ගැළපෙන භාවනා කමටහන ලැබේද එදා සිට ඔබ ජීවිතයේ සිදුකරන පි‍්‍රයතම කටයුත්ත වනුයේ භාවනා පුහුණුවේ යෙදීමයි.
