නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
රාජකීය පණ්ඩිතතලල්ලේ චන්දකිත්ති හිමි
අපේ ලෝකයේ මිනිසුන් සිතින්, කයින්, වචනයෙන් කියන තුනෙන් වැඩිපුර කරන්නේ සිතින් කරන වැරැදියි. එයිනුත් ලෝකයේ මිනිසුන් වැඩිපුරම අකුසල් කරන්නේ කයින්, වචනයෙන් නොවේ සිතින්. යම් දෙයක් ගැන රාග, ද්වේෂ, මෝහ ඇවිස්සෙන ආකාරයට සිත සිතා ඉන්නවා නම් එය අකුසලයක්.
බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළ බෞද්ධයෙක් ලෙස කළයුත්තේ මොකක් ද? රහත් නොවූ අපටත් නොයෙක් අඩුපාඩු වෙන්න පුළුවන්. සෝවාන්ඵලයට පත් නොවූ කෙනාට පන්සිල් පද කැඩෙන්නට තිබෙන ඉඩකඩ වැඩියි. මේ පන්සිල් පද පහ කැඩුනා කියා අබෞද්ධ වෙන්නේ නැහැ. තෙරුවන් කෙරෙහි විශ්වාසයෙන් සිටින අයෙකුගේ ආවේගශලීබව නිසා හෝ මිත්‍යා දෘෂ්ඨිකයෙකුගේ මෙහෙයවීමට හෝ පාප මිතුරෙකුගේ බලකිරීමට වැරැද්දක් සිදුවෙන්න පුළුවන්. එහෙම වරදක් වුවොත් ශ්‍රාවකයෙක් ලෙස අනුගමනය කළ පුතිපදාව බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළා. ඒ තමයි කවුරු හරි අතින් වරදක් වුවොත් එය නිවැරැදි කර ගැනීමට කළයුතු පළමු කරුණ වන්නේ තමා අතින් වුණේ වරදක් යැයි අවංකවම විශ්වාස කිරීම. අනෙකා පෙන්වා දෙන නිසා විශ්වාස කිරීම නොවේ. තමා තේරැම් ගෙන අවංකව විශ්වාස කිරීම. ලෝකයේ සිටින හැමෝම අපි වටේ රොක්වෙලා ඔබ මේ කළ දේ වැරැදියි කියා කිවුවත් වැඩක් නැහැ අපේ වැරැද්ද අපි පිළිගන්න සූදානම් නැත්නම්. අපට නිවැරැදි වෙන්නනම් මගේ අතින් වැරැද්දක් වෙන්න ඇති. මගේ වැරැද්ද මොකක්ද? කියා නුවණින් විමසා බැලිය යුතුයි. එයට කියනවා ප්‍රත්‍යවේක්ෂණය කියලා.
හොඳට තමන් ගැන කල්පනා කරලා බලන්න. ඒ වෙලාවේ ඒක වැරැද්දක් ලෙස තේරුනේ නැහැ. පස්සේ කල්පනා කරනකොට තේරෙනවා මම ඒ වෙලාවේ හැසිරුණ ආකාරය වැරැදියි. මට මීට වඩා සංවර වෙන්න තිබුණා කියා තමාට අවංකවම සිහි වෙනවානම් තමාගේ දුර්වලකම් තේරෙනවානම් තමන්ගේ වරද නිවැරැදි කරගන්න ලෙහෙසියි. ඒ නිසා වරදක් කළ කෙනෙක් නිවැරැදි වෙන්න කළයුතු පළමු කාරණාය තමා වරද වරද ලෙස දකින්න පුරුදුවීම.
දෙවැනි කාරණය ආයති සංවරයේ පිහිටීම යි. ආයතී සංවරයේ පිහිටනවා කියන්නේ මෙවන් වරදක් මම කරන්නේ නැහැ කියා අධිෂ්ඨාන කර ගන්නවා. ඒකත් අනිවාර්යෙන් කළයුතු දෙයක්.
තුන්වැන්න තමා කළ වැරැද්ද ගැන සිතලා පසුනොතැවී සිටිනවා. කළ වැරැදි ගැන සිතමින් පසුතැවෙන පුද්්ගලයා ජීවත් වෙන්නේ අතීතයේ. මේ පසුතැවීමට ධර්මයේ දීලා තිබෙන වචනය තමා උද්දච්චකුක්කුච්චය. මිනිසුන් පසුතැවෙන අවස්ථා දෙකක් තිබෙනවා. ඒ තමා කළ වැරැදි ගැන සිතා පසුතැවෙනවා. අනෙක් නොකළ හොඳ ගැන සිතා පසුතැවෙනවා. ඒ දෙකම කළයුතු නැහැ කියලා බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළා. ඒ පුද්ගලයා ජීවත්වෙන්නේ එක්කෝ අතීතයේ. නැත්නම් අනාගතයේ. කළ වැරැදි ගැන සිතනකොට ඒක අතීතයේ. එතකොට අතීතය ගැන සිත සිතා සිටින්නේ. අතීතය ඉක්මී ගිහින් ඉවරයි. ඒක නැවත නිවැරැදි කරන්න බැහැ. අතීතයේදී අපේ අතින් සතෙක් මැරුණානම් ඒ මැරෙන වෙලාවේදී පහළ වූ සංස්කාර සියල්ලම පහළ වෙලා ඉවරයි. ඒ ගැන සිත සිතා දැන් පසුතැවුනාට ඒ සකස් වූ සිතිවිලි නිවැරැදි වෙන්නේ නැහැ. එවිට ඒ අකුසලය නැවත පෝෂණය වෙනවා. ඒ නිසා ඒ වගේ දේවල් කරන්න එපා කියලා බුදුරජාණන් වහන්සේ අවධාරණය කළා.
ඒ වගේම තමා නොකළ හොඳ දේ සිහි කිරීමත් හොඳ දෙයක් නොවේ. මට මේ හොඳ දේ කරන්න බැරිවුණා. තවත් වයසට ගියාම මෙහෙමත් කරන්න බැහැනේ කියලා අනාගතය ගැන උපකල්පනය කරනවා. අනාගතය කියන්නේ අපට පාලනය කරන්න පුළුවන් දෙයක් නොවේ. අපට පාලනය කරන්න පුළුවන් අවස්ථාව තමා මේ මොහොත වන වර්තමානය. එනිසා අතීතයේ පසුතැවිලි නොවි එයින් පාඩම් ඉගෙනගෙන වර්තමානය තුළදී නිවැරැදි වීම තමා වැරැදි නිවැරැදි කර ගැනීමට හොඳම දේ. බොහෝ දෙනා අද අපේ සමාජයේ අතීතයත් සමඟ සිත සිතා පසුතැවෙනවා. එහෙම සිතනවා කියන්නේ මනසින් කර්ම රැස් කිරීමකුත් වෙනවා. කයින් හෝ වචනයෙන් සිදුකළ දුරාචාරයට සහයෝගය දැක්වීමක් තමා මනසින් එය සිතනවා කියන්නේ. ඒ නිසා ඒක වරදක් ලෙස දැක නැවත කරන්නේ නැහැ කියලා අධිෂ්ඨාන කරලා එතැනින් එහා එය නවතා දමන්න ඕන. ඒක අල්ලාගෙන ඉන්න හොඳ නැහැ. එහෙම අල්ලාගෙන සිටියොත් වෙන්නේ කළ කර්මය තවත් ප්‍රබල කර ගැනීමයි. එය තමා දන්නේම නැතුව දුගතියට යන්න පාර කපා ගැනීම.
ඒ නිසා වරද වරද ලෙස දැක ආයති සංවරයේ පිහිටලා ඒ සිතට වද දෙන දේ තිබෙනවානම් ඒවා අත හරිනවා. එය එක්තරා පරිත්‍යාගයක්. අපට පරිත්‍යාග කියලා ඇහුන ගමන් මතක් වෙන්නේ සිව්පසය අත හැරීමයි. නමුත් පරිත්‍යාගය කියන වචනයේ ගැඹුරු අරුත පෙර කී දේයි. සිතට කෙලෙස් උපදවන සිත කිලිටි කරන යම් අරමුණු එනවානම් එය අරමුණ අත හැරීම තමා පරිත්‍යාගය. සමහර වෙලාවට සිව්පසය අත හැරියාට සිතින් අල්ලාගෙන ඉන්න පුළුවන්. ඒක පරිත්‍යාගයක් නොවේ. ඒක දානය යි. හුදුු අතහැරීමක් පමණයි. පරිත්‍යාග කරනවිට අභයන්තරයේ තබාගෙන අතහරින්නේ නැහැ. ඒ නිසා සිත පීඩාවට පත්වෙන සිතට දුක සිතෙන කම්පාවෙන දේවල් අතහැරිය යුතුයි. ඒක තමා කළයුතු දේ. අතහරින්න එක සැරයක් ආදීනව දැක්කාම ඇති. “අනේ මම මේ දේ හිතන්න හිතන්න මට පාඩුවක් විතරමයි. දැන් කරන්න දෙයක් නැහැ. ඒකට කර්මය සැකසිලා අවසානයි” කියා හිතා ඒ දේ ආවර්ජනය කිරීම නවතා දමන්න ඕන.
නමුත් එතැනින් නවතින්න බැහැ. ඊළඟට බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළා, අතීතයේ වරදක් කළා. ඒ වැරැද්ද දැක්කා. ඊටපස්සේ ආයති සංවරයේ පිහිටියා. ඒ ගැන සිත සිතා ඉන්නේ නැහැ. ඒ කළ වරදට සමාන හොඳ දේ කළයුතු වෙනවා. ඒ වරද අමතක වෙන්නත් එක්ක පුළුවන් තරම් කුසලයට නැඹුරු වෙනවා. එහෙම කුසල් කරනවිට අර රැස් කරගත් අකුසල් ශක්තිය දුරු වෙනවා. වතුර ටිකකට ලුණු කැටයක් දැම්මොත් ඒ ලුණු ටිකේ රස වතුරට දැනෙනවා. නමුත් ලොකු වතුරකට ඒ ලුණු ප්‍රමාණයම දැම්මොත් එහි ලුණු රසයක් දැනෙන්නේ නැහැ. ඒ වගේම අප පුන්‍ය ශක්තිය වැඩිකර ගන්න ගන්න අප තුළ පාප ක්‍රියාවේ අකුසලය අඩු වී යනවා. මොකවත් නොකර නිකම් සිටියොත් වෙන්නේ ඒ අකුසලය ප්‍රබල වීමයි. ඒ නිසා අප අතින් අතීතයේ යම්කිසි පවක් වූවානම් ඒ පව වූ කර්මය නවතා ගත යුතුයි. නැත්නම් අඩුකර ගත යුතුයි.
ඒ නිසා පුළුවන් තරම් හොඳ දේ කළයුතු වෙනවා. ඒ හොඳ දේ කරනවාත් සමඟ බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළා බෞද්ධයෙක් විසින් පුරුදු කළයුතු අනිවාර්ය වටිනා භාවනා තිබෙනවා. ඒ තමා සතර බ්‍රහ්ම විවරණ. මෙත්තා, කරුණා, මුදිතා, උපෙක්ඛා කියන සතර බ්‍රහ්ම විහරණ නිතරම පුරුදු කරනවා. ඒ කියන්නේ භාවනාවක් පුරුදු කරනවා. මෛත්‍රී සිතිවිලි කරුණා සිතිවිලි, මුදිතා සිතිවිලි, උපේක්ඛා සිතිවිලි සිතන්න සිතන්න ඒ සිතේ දියුණු වෙන්නේ කුසලය යි. එහෙම හොඳ සිතිවිලි දියුණු වෙලාවක ඔහුට හදිසියේ මැරෙන්න වුණොත් අපායේ යන්නේ නැහැ. මැරෙන වෙලාවේ ඔහු සිත පිරිසුදු කරගෙන ඉන්නේ. සමහරවිට අවුරුදු දහසකට කලින් ඔහු අපායේ යන කර්මක් කළ කෙනෙක් වෙන්න ඇති. නමුත් ඒක වැරැද්දක් ලෙස දැනගෙන අවබෝධ කරගෙන ඒ වරද අතහැරලා ඒ වෙනුවෙන් පසුතැවෙන්නේ නැතුව කුසල් කරමින් පින්දහම් කරමින් කර්ම ශක්තිය හොඳ පැත්තකට යොමු කරමින් සිත රැකගෙන වර්තමානයේ හොඳ සිතිවිල්ලක සිත පවත්වනවානම්, ඔහු මරණින් මතු ජීවිතය ඒකාන්ත වශයෙන්ම සුගතිගාමි වෙනවා. අපායේ යන්නේ නැහැ කියා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වදාළා.
එහෙනම් මිනිසුන් ලෙස බෞද්ධ වුවත් අබෞද්ධ වුවත් වැරැදි සිදුවෙන එක ස්වභාවික යි. හැම දෙනා අතින්ම කායිකව, වාචසිකව අඩුපාඩු සිදුවෙන්න පුළුවන්. උසස් මනසක් තිබෙන කෙනා වරද වරද ලෙස දැකලා කුසල අරමුණක් සිත පිහිටනවා. සතෙකු වරදක් කළොත් ඒ සතාට වරද වරද ලෙස දකින්න බැහැ. ඔහුට උපන් බුද්ධි මට්ටමත් නැහැ. ඒ නිසා ඒ වරද නැවත නැවත කරනවා. මනසින් උසස් ප්‍රයෝජන ගැනීම පුළුවන් අප අතින් සංසාරයේ පුරුදු ලෙස හෝ යම් යම් අඩුපාඩු සිදුවුවොත් ඒ වූයේ වරදක් ලෙස දැකලා එය තේරුම් අරගෙන ඒ ගැන පසුතැවෙන්නේ නැතුව පුළුවන් තරම් හොඳ දේ කළයුතු වෙනවා.සතුන් මැරුවානම් සතුනට අභය දානය දෙනවා. කරුණාව දයාව පතුරනවා. සොරකම් කළ කෙනෙක් නම් පුළුවන් තරම් වචනයෙන් පරිස්සම් වෙනවා. ඒ වගේ දේ කරන විට ස්වභාවයෙන්ම ඔහු සිල්වත් වෙනවා. ඒ සිල්වත් වීමෙන් පමණක් සෑහීමකට පත් නොවී මෙත්තා, කරුණා, මුදිතා, උපෙක්ෂා ආදී භාවනා කරන විට ඔහුගේ ජීවිතය බොහෝම සැනසිලිදායක වෙනවා. පසු නොතැවී ජීවත් වෙනවා. ඒ නිසා පෘතග්ජන ගතියට කිසියම් වරදක් වූවානම් ඒ මත්තේම නැසී ඉන්නේ නැතුව නැගී සිටින්න ඕන. ඒකට අදාල මඟ පෙන්වීම බුදුරජාණන් වහ්නසේ ලබාදී තිබෙනවා. ඒ සහනය සහජීවනය ලබාදී තිබෙනවා. ඒ තත්ත්වය තමා තුළින් උදාකර ගැනීම තමාගේ වගකීමක්.
